Σύγχρονες πόλεις προσανατολισμένες στην πεζή κινητικότητα: προσδιορισμός και ανάπτυξη σύνθετου δείκτη περπατησιμότητας (walkability) για την ιεράρχηση και αξιολόγηση των Ευρωπαϊκών πόλεων

Abstract

In numerous European cities, a large share of daily walking activity is a matter of necessity, while in other cities many pedestrian trips depend on built environment characteristics and walkability levels. Nonetheless, high-quality and safe public spaces in several urban areas should not be taken for granted. Distances between origins and destinations are too far to walk and public transport or pedestrian infrastructure is frequently insufficient to fulfill basic pedestrian needs. In contrast, cars dominate the public realm and lifestyles and bring about detrimental impacts on the environment, public health, and quality of life. Therefore, it is necessary to put forward more radical European policies that decrease auto-dependence and embrace walking to mitigate the effects of climate change and deliver more human-oriented, sustainable, and healthy cities and societies. However, the estimation of policy impacts on designing more walkable communities is unclear and monitoring of strategic urban mobility investments in Europe lacks objective walkability assessment tools and relevant data indicators. Therefore, the strengths and weaknesses of urban mobility systems in urban Europe are not directly noticeable, and it is manageable to understand the required measures for a walkable city. In this framework, the Ph.D. thesis analyses theoretically the walkable metropolis, and it attempts for the first time to quantify and rank the walkability performance of fifty-nine European functional urban areas. In particular, the thesis aims to construct a composite walkability performance indicator based on the multistep research framework proposed by the OECD and the EU as well as on forty-eight datasets measuring several topics, such as the 15-minute neighborhood concept, the attractiveness of public transport, the road safety and personal security, the presence of low-traffic places and the comfort of the pedestrian streetscapes. The data sources were mainly the International Transport Forum (OECD), the European Commission, and EUROSTAT, while in some cases we utilised pre-processed geospatial data retrieved from openstreetmap.org or GTFS datasets. Furthermore, due to the lack of Pan-European and comparable indicators related to microscopic features of pedestrian facilities and qualities we carried out a big data collection process, which lasted for 21 months and involved 46 trained observers. Methodologically, we applied a virtual (i.e., Google Street View) street audit tool, block-by-block and on both sides of each street and crossing segment separately. Finally, the findings of the composite walkability indicator in 59 European cities confirm the deep urban inequities across Europe and demonstrate the different levels of policy focus in designing more pedestrian-friendly and walkable metropolises. Additionally, the results showed positive and statistically significant correlations between European walkable urbanism and active mobility modal shares, decreased car usage, success in achieving sustainability goals, and well-being. Last but not least, the robustness and sensitivity analysis tests as well as the visual graphics underline the power of the proposed indicator-based framework as a reference tool to monitor future urban strategies in Europe and to guide the public discourse toward healthier and more sustainable cities and transportation systems.

Σε αρκετές σύγχρονες πόλεις σημαντικό ποσοστό του περπατήματος γίνεται από ανάγκη, ενώ σε άλλες μεγάλο μέρος της κίνησης των πεζών εξαρτάται από τα επίπεδα περπατησιμότητας (walkability) τους, δηλαδή από το πόσο φιλόξενο και προσιτό είναι το δομημένο περιβάλλον γι’ αυτούς. Εντούτοις, η καλή ποιότητα και η ασφάλειά του δημόσιου χώρου σε πολλές αστικές περιοχές δεν είναι δεδομένη. Ούτε οι αποστάσεις πολλές φορές για να περπατήσεις είναι αποδεκτές και η δημόσια συγκοινωνία ή η οδική υποδομή για τις ανάγκες των πεζών συχνά δεν επαρκούν. Αντιθέτως, σε πολλές πόλεις κυριαρχεί το αυτοκίνητο με θλιβερές συνέπειες για το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία και τα επίπεδα ποιότητας ζωής. Χρειάζεται, λοιπόν, να ασκηθούν σε ευρύτερο επίπεδο πιο τολμηρές πολιτικές περιορισμού των μηχανοκίνητων μέσων και να ενισχυθεί το περπάτημα, προκειμένου να συγκρατηθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να δημιουργηθούν πιο ανθρώπινες, βιώσιμες και υγιείς πόλεις. Ταυτόχρονα, όμως, η έλλειψη αντικειμενικών εργαλείων και δεδομένων για την αξιολόγηση και τη μετέπειτα παρακολούθηση της εξέλιξης των επιπέδων φιλικότητας των πόλεων προς το περπάτημα, δεν επιτρέπει τη σύγκριση των αστικών περιοχών και την εκτίμηση του αντίκτυπου από τις εφαρμοζόμενες πολιτικές βιώσιμης κινητικότητας. Επομένως, δεν είναι άμεσα και ορατά τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία των πόλεων, ούτε είναι εύκολα αντιληπτά τα κατάλληλα μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Υπο αυτό το πρίσμα, η παρούσα διδακτορική διατριβή αναλύει τη μητρόπολη του περπατήματος και επιχειρεί για πρώτη φορά να μετρήσει σε Ευρωπαϊκή κλίμακα τα επίπεδα φιλικότητας πενήντα εννιά μητροπολιτικών περιοχών ως προς την πεζή κινητικότητα. Έτσι, σκοπός της έρευνας είναι η κατάρτιση ενός σύνθετου δείκτη (composite indicator) περπατησιμότητας, ολικού επιπέδου, ο οποίος να μπορεί να αξιολογήσει με εγκυρότητα έναν σημαντικό αριθμό πληροφοριών και να ιεραρχήσει τις αστικές περιοχές με βάση μια συμπεριληπτική τιμή. Ειδικότερα, η ανάπτυξη του σύνθετου δείκτη βασίστηκε σε μια ποσοτική μεθοδολογία πολυμεταβλητής στατιστικής ανάλυσης που προτείνει ο ΟΟΣΑ και η Ε.Ε. και χρησιμοποιήθηκαν 48 απλοί αστικοί δείκτες, σχετικά με τον σχεδιασμό γειτονιών μικρών αποστάσεων, την ελκυστικότητα της δημόσιας συγκοινωνίας, την οδική και προσωπική ασφάλεια, την ήπια κυκλοφορία και την άνεση του περπατήματος. Συγχρόνως, τα δεδομένα των δεικτών αυτών αντλήθηκαν από δευτερογενείς πηγές, όπως για παράδειγμα το International Transport Forum και η Eurostat, αλλά και από επεξεργασμένα ανοιχτά γεωχωρικά δεδομένα για τη δημόσια συγκοινωνία και την υποδομή βιώσιμης κινητικότητας. Παράλληλα, για την αντιμετώπιση σημαντικών περιορισμών σε Ευρωπαϊκά στοιχεία μικρής κλίμακας του αστικού τοπίου, αποφασίσθηκε να διενεργηθεί πρωτογενής έρευνα ελέγχου οδών (street audit), χρησιμοποιώντας μια υβριδική μέθοδο συνδυασμού των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (Geographical Information System) και της διαδικτυακής υπηρεσίας θέασης πανοραμικών εικόνων Google Street View. Στο πλαίσιο αυτό, εκπαιδεύτηκαν 46 παρατηρητές, ώστε να πραγματοποιήσουν την εικονική απογραφή διαφόρων στοιχείων από κάθε πλευρά οικοδομικού τετραγώνου και δρόμου ξεχωριστά και να δημιουργήσουν τελικά τους ζητούμενους νέους δείκτες αναφορικά με το κτηριακό περιβάλλον, τη ζωντάνια των δρόμων, τον βασικό αστικό εξοπλισμό, τα χαρακτηριστικά των πεζοδρομίων και των διαβάσεων πεζών.Τέλος, τα ευρήματα από την ανάλυση και την οπτικοποίηση των τελικών αποτελεσμάτων του σύνθετου δείκτη περπατησιμότητας επιβεβαιώνουν τις ευρύτερες αναπτυξιακές ανισότητες που κυριαρχούν στην αστική γεωγραφία της Ευρώπης και καταδεικνύουν τις διαφορετικές «ταχύτητες» στον σχεδιασμό πιο φιλικών για το περπάτημα μητροπόλεων. Αναδεικνύεται ακόμη ο θετικός συσχετισμός των επιπέδων περπατησιμότητας με την ενεργή μετακίνηση και τη μειωμένη χρήση του αυτοκινήτου στις Ευρωπαϊκές μητροπόλεις, καθώς και η θετική σχέση της περπατήσιμης μητρόπολης με τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ευημερία. Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι το πρωτότυπο υπόδειγμα μέτρησης της περπατησιμότητας που προτάθηκε μπορεί να αποτελέσει ένα εύληπτο και πολυπαραγοντικό εργαλείο παρακολούθησης των αστικών στρατηγικών στην Ευρώπη και να δώσει το έναυσμα για τη συζήτηση προς την κατεύθυνση της βιώσιμης κινητικότητας και της καλύτερης ποιότητας ζωής στις σύγχρονες πόλεις.