Ο ρόλος του εικονογραφημένου βιβλίου χωρίς λέξεις στη διερεύνηση και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών

Abstract

Generally, the development of children's critical thinking through images and art is an issue that has occupied the field of research for many years (Eisner, 1965). Many researchers have pointed out the value of image observation (Pantaleo, 2017. Nodelman, 1988. Economidou, 2016. Yenawine, 2013). Through studies, they concluded that when a child observes an image, it focuses on a specific event, which causes of the activation of mental processes, such as interpretation, analysis, penetration, justification of opinions, formulation of assumptions, conclusions, evaluation and exchange of ideas (Ennis, 1962. Pantaleo, 2017). The development of the above processes are characteristics of critical thinking. The purpose of this study was to contribute data to the existing literature regarding the role of the image in the development of First Grade students’ critical thinking skills. The purpose of this study was to investigate the role of the wordless book’s images in the development of children’s critical thinking skills in this age. Especially, the way in which the wordless books’ images activate critical thinking skills, such as interpretation, analysis, explanation, inference and evaluation, was explored. Alongside, there was examined the impact of specific approaches through wordless books that support the development of First Grade students’ critical thinking skills (DeSantis & Housen 2009. Housen, 2002. Pantaleo, 2017. Santas & Leaker, 2009. Yenawine 2013). Finally, the objective of the study was the level of understanding and the use of visual conventions and metalanguage that apply to illustration (Housen, 2002. Nodelman, 1988. Economidou, 2016. Pantaleo, 2017. Yenawine, 2013). The study sample was consisted of 120 First Grade students, who go to 4 state schools in Larissa. For the needs of the research, the educational intervention and the application of the research tool C.T.S.E.T. (Critical Thinking Skills Evaluation Tool), is presented aiming to explore the aforementioned indicators for assessing children's critical thinking skills. For the weighting of the tool, a pilot survey was conducted on a sample of 24 First Grade students, who did not participate in the main survey. The research material was the trilogy of Aaron Becker’s wordless books. The research process was based on a quasi-experimental design in order to evaluate the critical thinking skills of the comparison groups (experimental and control). In the context of the educational intervention, wordless books’ approaching practices were applied in a playful form in the classroom. The higher achievements of the children in the experimental group makes C.T.S.E.T as an effective tool for assessing children's critical thinking skills in the process of interpreting the book’s story only through images (Knight, 2010. Lai, 2011. Law, 2012. Norris, 1989. Pantaleo, 2017. Renaud & Murray, 2007. Smith, 2004) and lead to the conclusion that children's critical thinking is improved through the application of educational programs and practices for approaching the wordless books in school learning environments (Housen, 2002. Pantaleo, 2017. Yenawine, 2013).

Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών μέσω των εικόνων και της τέχνης γενικότερα είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει τον χώρο της έρευνας εδώ και πολλά χρόνια (Eisner, 1965). Πολλοί ερευνητές έχουν επισημάνει την αξία της παρατήρησης των εικόνων (Pantaleo, 2017. Nodelman, 1988. Οικονομίδου, 2016. Yenawine, 2013). Μέσα από μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως, όταν ένα παιδί παρατηρεί μια εικόνα, εστιάζει σε κάποιο συγκεκριμένο γεγονός, το οποίο γίνεται η αφορμή για την ενεργοποίηση νοητικών διαδικασιών, όπως είναι η ερμηνεία, η ανάλυση, η εμβάθυνση, η αιτιολόγηση απόψεων, η διατύπωση υποθέσεων, η συναγωγή συμπερασμάτων, η αξιολόγηση και η ανταλλαγή ιδεών (Ennis, 1962. Pantaleo, 2017). Η ανάπτυξη των ανωτέρω διαδικασιών αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσματα της κριτικής σκέψης. Σκοπός της διατριβής ήταν να συνεισφέρει στην υπάρχουσα βιβλιογραφία δεδομένα αναφορικά με τον ρόλο του εικονογραφημένου βιβλίου χωρίς λέξεις (wordless book) στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων της κριτικής σκέψης των παιδιών της Α΄ τάξης του δημοτικού σχολείου. Στόχος της έρευνας ήταν να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο οι εικόνες των βιβλίων χωρίς λέξεις ενεργοποιούν δεξιότητες κριτικής σκέψης, όπως είναι η ερμηνεία, η ανάλυση, η επεξήγηση, η συνεπαγωγή και η αξιολόγηση. Παράλληλα, επιχειρήθηκε να μελετηθεί η επίδραση συγκεκριμένων πρακτικών προσέγγισης των βιβλίων χωρίς λέξεις στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών της Α΄ δημοτικού (DeSantis & Housen 2009. Housen, 2002. Pantaleo, 2017. Santas & Leaker, 2009. Yenawine 2013). Τέλος, αντικείμενο διερεύνησης αποτέλεσε ο βαθμός κατανόησης και χρήσης των οπτικών συμβάσεων και της μεταγλώσσας που ισχύουν στην εικονογράφηση (Housen, 2002. Nodelman, 1988. Οικονομίδου, 2016. Pantaleo, 2017. Yenawine, 2013). Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν οι 120 μαθητές της Α΄ τάξης τεσσάρων (4) Δημοτικών Σχολείων του πολεοδομικού συγκροτήματος της πόλης της Λάρισας. Για τις ανάγκες της έρευνας παρουσιάζεται η διεξαγωγή της εκπαιδευτικής παρέμβασης και η εφαρμογή του ερευνητικού εργαλείου C.T.S.E.T. (Critical Thinking Skills Evaluation Tool), με στόχο τη διερεύνηση των προαναφερόμενων δεικτών αξιολόγησης των δεξιοτήτων κριτικής σκέψης των παιδιών. Για τη στάθμιση του εργαλείου διενεργήθηκε πιλοτική έρευνα σε δείγμα 24 μαθητών της Α΄ τάξης, οι οποίοι δε συμμετείχαν στην κύρια έρευνα. Το υλικό της έρευνας αποτέλεσε η τριλογία των βιβλίων χωρίς λέξεις του Becker Aaron. Η ερευνητική διαδικασία βασίστηκε σε ημι-πειραματικό σχέδιο με στόχο την αξιολόγηση των δεξιοτήτων κριτικής σκέψης των ομάδων σύγκρισης (πειραματική και ελέγχου). Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής παρέμβασης εφαρμόστηκαν στην τάξη πρακτικές προσέγγισης των βιβλίων χωρίς λέξεις με παιγνιώδη μορφή. Οι υψηλότερες επιδόσεις των παιδιών της πειραματικής ομάδας καθιστούν το C.T.S.E.T. ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την αξιολόγηση των δεξιοτήτων κριτικής σκέψης των παιδιών κατά τη διαδικασία της νοηματοδότησης της ιστορίας του βιβλίου μόνο μέσα από τις εικόνες (Knight, 2010. Lai, 2011. Law, 2012. Norris, 1989. Pantaleo, 2017. Renaud & Murray, 2007. Smith, 2004) και οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κριτική σκέψη των παιδιών βελτιώνεται μέσα από την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων και πρακτικών προσέγγισης των βιβλίων χωρίς λέξεις σε σχολικά περιβάλλοντα μάθησης (Housen, 2002. Pantaleo, 2017. Yenawine, 2013).