Ανάπτυξη πολυκριτηριακού συστήματος λήψης αποφάσεων για την εφαρμογή πολιτικών ενίσχυσης της συνδεσιμότητας των νησιών: η περίπτωση της επιβατηγού ναυτιλίας στην Ελλάδα

Abstract

The islands are considered to be isolated, regardless of their size, population or level of development and are generally characterized, to a greater or lesser degree, by the so-called "insularity", which generally arises as a consequence of natural discontinuity. In particular, the level of connectivity, which expresses the potentiality of accessibility, by sea or air, to and from them, is a significantly critical parameter for the islands, with respect to their territorial, social and economic cohesion and therefore for the prospect of their sustainable development. Passenger transport island connections to the mainland and to other islands are served, both by regular ferry itineraries and by airlines, in the case of islands with appropriate infrastructure. Although several methods have already been developed to assess connectivity or its parameters for shipping or air transport, they are nevertheless either purely quantitative or qualitative, taking into account a rather limited number of variables and not combining the two main modes of island transport. A similarly limited approach applies in the case of the Greek institutional framework concerning the potential state interventions to enhance the passenger connectivity of the Greek islands, especially with regard to coastal shipping, such as the system of subsiding public service obligations. The main objective of this dissertation is the development of a decision-making system for the strengthening of the passenger connectivity of the islands in the context of reducing the negative consequences of insularity, mainly with regard to the passenger ferry services. In this context, it is proposed to estimate the available passenger connectivity, the corresponding passenger transport potential and the level of adequacy of connectivity of the islands, as well as, the respective indicators, through mathematical functions based on decision-making methods, on the one hand, the multi-criteria analysis, such as the Multi-Criteria Theory of Utility (MAUT) and the Analytical Hierarchical Procedure (AHP) and on the other hand, the participatory planning and consultation, such as the Delphi Method. The criteria (and their subsequent sub-criteria), taken into account for the assessment of the above functions, as well as, their significance and their performance indicators are determined through a dynamic consultation process, taking into consideration, each time, the relevant technical, economic, social, environmental and other relevant data. The estimated values of the functions and their corresponding indicators, as derived through the proposed methodology, may be a useful tool for planning or redesigning the policy and the decision-making process of both the passenger transport service providers and the State, to the extent it intervenes to ensure the adequacy of the islands' connectivity, by implementing policies and actions to subsidize their passenger transport connections, especially in the case of the Greek coastal shipping.

Τα νησιά θεωρούνται ότι βρίσκονται σε απομόνωση, ανεξαρτήτως του μεγέθους, του πληθυσμού ή του επιπέδου ανάπτυξής τους και εν γένει χαρακτηρίζονται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό από τη λεγόμενη «νησιωτικότητα», η οποία εν γένει προκύπτει ως συνέπεια της φυσικής ασυνέχειας. Ειδικότερα, το επίπεδο συνδεσιμότητας, που εκφράζει τη δυνατότητας προσβασιμότητας, με θαλάσσια ή εναέρια μέσα, από και προς αυτά, αποτελεί για τα νησιά ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρο για την εδαφική, κοινωνική και οικονομική συνοχή τους και άρα και για την προοπτική βιώσιμης ανάπτυξής τους. Οι επιβατικές συγκοινωνιακές νησιωτικές συνδέσεις με τις ηπειρωτικές περιοχές και άλλα νησιά εξυπηρετούνται, τόσο μέσω τακτικών δρομολογίων πλοίων της ακτοπλοΐας, όσο και με δρομολόγια της αεροπλοΐας, στην περίπτωση νησιών που διαθέτουν αντίστοιχες υποδομές. Αν και έχουν ήδη αναπτυχθεί αρκετές μέθοδοι εκτίμησης της συνδεσιμότητας ή παραμέτρων αυτής για τις ναυτιλιακές ή αεροπορικές μεταφορές, εντούτοις αυτές είτε είναι αμιγώς ποσοτικές ή ποιοτικές, λαμβάνοντας υπόψη περιορισμένο μάλλον πλήθος μεταβλητών, ενώ δεν συνδυάζουν τους δύο βασικούς τρόπους νησιωτικών μεταφορικών συνδέσεων. Αντίστοιχη περιορισμένη προσέγγιση εμφανίζεται και στην περίπτωση του ελληνικού θεσμικού πλαισίου που αφορά στη δυνατότητα κρατικών παρεμβάσεων για την ενίσχυση της επιβατικής συνδεσιμότητας των ελληνικών νησιών, ιδιαίτερα σε ότι αφορά στην ακτοπλοΐα, όπως το σύστημα ανάθεσης συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας από επιβατηγά πλοία.Βασικός στόχος της διατριβής αποτελεί η ανάπτυξη ενός συστήματος λήψης αποφάσεων για την ενίσχυση της επιβατικής συνδεσιμότητας των νησιών στο πλαίσιο περιορισμού των αρνητικών συνεπειών της νησιωτικότητας, σε ότι αφορά κυρίως στις ακτοπλοϊκές δρομολογιακές γραμμές. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η εκτίμηση της παρεχόμενης επιβατικής συνδεσιμότητας, του αντίστοιχου επιβατικού μεταφορικού δυναμικού, ήτοι του επιπέδου αναγκών ή δυνατοτήτων σύνδεσής τους, αλλά και της επάρκειας συνδεσιμότητας των νησιών και των αντίστοιχων δεικτών τους, μέσω μαθηματικών συναρτήσεων που βασίζονται στην εφαρμογή μεθόδων λήψης απόφασης. Αυτές αφορούν, αφενός στην πολυκριτηριακή ανάλυση, όπως η Πολυκριτήρια Θεωρία Χρησιμότητας (MAUT) και η Αναλυτική Ιεραρχική Μέθοδος (AHP) και αφετέρου στο συμμετοχικό σχεδιασμό και διαβούλευση, όπως η Δελφική Μέθοδος (Delphi). Τα κριτήρια (και υποκριτήρια αυτών) που λαμβάνονται υπόψη για την εκτίμηση των ως άνω συναρτήσεων καθώς και οι σημαντικότητες και οι δείκτες επίδοσης αυτών καθορίζονται μέσω μίας δυναμικής διαδικασίας διαβούλευσης, λαμβάνοντας υπόψη κάθε φορά τα υφιστάμενα αντίστοιχα τεχνικά, οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και λοιπά συναφή δεδομένα και στοιχεία.Οι εκτιμώμενες τιμές των συναρτήσεων και των αντίστοιχων δεικτών, όπως προκύπτουν σύμφωνα με την προτεινόμενη μεθοδολογία, μπορούν να αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για το σχεδιασμό ή ανασχεδιασμό της πολιτικής και της λήψης αποφάσεων τόσο των παρόχων των επιβατικών μεταφορικών υπηρεσιών, όσο και της Πολιτείας, στο βαθμό που παρεμβαίνει για τη διασφάλιση επάρκειας της συνδεσιμότητας των νησιών, εφαρμόζοντας πολιτικές και δράσεις για την επιδότηση των επιβατικών μεταφορικών συνδέσεών τους, ειδικότερα στην περίπτωση της ελληνικής ακτοπλοΐας.