Η οπτική της κοινωνικής ανασυγκρότησης για το αναλυτικό πρόγραμμα και ο κριτικός γραμματισμός: μια διδακτική πρόταση

Abstract

The focus of this dissertation is on the role of education in the development of student’s critical thinking and critical consciousness, in order for them to become capable of dealing with the problems of modern society and participate consciously and critically in social institutions. A Critical Action Research is presented in this dissertation based on the practice and the reflective observation of a pedagogical proposal which is founded on the principles of Social Reconstruction for the primary Curriculum and Critical Literacies Practices aimed at developing critical consciousness on Primary School students. The research was carried out in a public Primary School in the area of Chryssoupoli-Kavala (Greece), 20 students participated in an integrated Social Studies subject (organized in three units of understanding). The students’ Discourse and tasks are presented through the simultaneous use of Interpretative Phenomenological Analysis and Critical Analysis of Classroom Literacy. The results of the research are positively related with the student’s development of critical thinking as well as their personal transformation and will to take over social action (critical consciousness).

Ο προβληματισμός σε σχέση με τον τρόπο που η εκπαίδευση μπορεί να ανταπεξέλθει στον πολυδιάστατο κοινωνικό της ρόλο, αναπτύσσοντας κριτικά σκεπτόμενους ανθρώπους, έτοιμους να αντιλαμβάνονται και να διαχειρίζονται τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας και να συμμετέχουν συνειδητά και κριτικά στους κοινωνικούς θεσμούς, οδήγησε στην εκπόνηση της συγκεκριμένης διδακτορικής διατριβής με τίτλο: «Η Οπτική της Κοινωνικής Ανασυγκρότησης για το Αναλυτικό Πρόγραμμα και ο Κριτικός Γραμματισμός-Μια Διδακτική Πρόταση». Στην εργασία παρουσιάζεται μια Κριτική Έρευνα Δράσης που βασίζεται στην εφαρμογή και παρατήρηση διδακτικής πρότασης που βασίζεται στις αρχές της Κοινωνικής Ανασυγκρότησης για το αναλυτικό πρόγραμμα και εμπλουτίστηκε με πρακτικές κριτικού γραμματισμού με σκοπό την ανάπτυξη του κριτικού προβληματισμού των μαθητών/τριών του Δημοτικού Σχολείου που οδηγεί στην κριτική συνειδητοποίηση. Η έρευνα διεξήχθη σε μια τάξη Στ’ Δημοτικού σε ένα από τα δημόσια σχολεία της περιοχής Χρυσούπολης-Καβάλας. Στην έρευνα συμμετείχαν 20 μαθητές/τριες, οι οποίοι/ες ενεπλάκησαν σε μια σειρά από δραστηριότητες κριτικού γραμματισμού στο πλαίσιο ενός ενοποιημένου μαθήματος κοινωνικών επιστημών διάρκειας 110 διδακτικών ωρών. Οι αναφορές που συγκεντρώθηκαν χωρίστηκαν σε ενότητες νοημάτων με τη συνδρομή της Ερμηνευτικής Φαινομενολογικής Ανάλυσης. Κατόπιν, ο Λόγος των μαθητών/τριών παρουσιάστηκε και αναλύθηκε κριτικά με τη συνδρομή εργαλείων που προσφέρει η Κριτική Ανάλυση του Γραμματισμού της Σχολικής Τάξης. Αναδείχθηκαν με αυτόν τον τρόπο μια σειρά από παιδαγωγικές πρακτικές που μπορούν να λειτουργήσουν απελευθερωτικά τόσο για τους/τις μαθητές/τριες όσο και για τους/τις εκπαιδευτικούς. Τα αποτελέσματα της έρευνας, όπως παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν μετά την εφαρμογή της διδακτικής παρέμβασης, κρίνονται καταρχήν ως θετικά τόσο σε σχέση με την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών/τριών όσο και αναφορικά με τον προσωπικό μετασχηματισμό των μαθητών/τριών, αλλά και την επιθυμία τους να αναλάβουν σχετικές δράσεις για τη βελτίωση της τοπικής κοινωνίας (κριτική συνειδητοποίηση).