Απόψεις εκπαιδευτικών και μελλοντικών εκπαιδευτικών σε σχέση με τη διαχείριση της θρησκευτικής ετερότητας στο σχολικό χώρο και την προσέγγιση της προσευχής ως στοιχείο εθνικής διαπαιδαγώγησης

Abstract

This dissertation attempts to explore teacher’s and future teacher’s views in relation to the management of religious diversity and the practice of prayer in school as an element of national education. As there are not enough similar surveys, especially in a large sample of teachers in Greece, this research was considered to be useful. Furthermore, the presence of other religion students makes the issue of effective and democratic management of religious diversity imperative, especially with the existing framework of religious education, which is largely defined in the light of ‘’prevailing religion’’ and the association with the construction of national identity. This research also examines whether teachers’ views are consistent with some of the models of religious diversity in school, and in particular the ‘’interpretive approach’’ of Robert Jackson. The research is quantitative and was carried out using a closed questionnaire on a sample of 1271 teachers and future teachers from all over the country. Data analysis was performed using the statistical package spss 25. The data analysis showed that teacher’s views seemed to be influenced by the laws and regulations of educational policy. The comparison of the views between teachers and kindergarten teachers showed significant differences, as kindergarten teachers present a more liberal approach to the issues of religious diversity. Differences were also observed in the views of current teachers, compared to future teachers, who seem more open and receptive to religious diversity. Finally, the ‘’interpretive approach’’ of Robert Jackson is significantly different from the teachers’ approach regarding the management of religious diversity. Similarities mainly concern individual practices. The results of this research can help educate teachers on the issues raised and be used to conduct future relevant research. They also can provide a theoretical framework for the design and the implementation of a model of religious education, adapted to the Greek reality.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρεί να διερευνήσει τις απόψεις των εκπαιδευτικών και μελλοντικών εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σχετικά τη διαχείριση της θρησκευτικής ετερότητας και την πρακτική της προσευχής στο σχολείο ως στοιχείο εθνικής διαπαιδαγώγησης. Η αποτύπωση αυτή θεωρήθηκε απαραίτητη, καθώς δεν υφίστανται αρκετές παρόμοιες έρευνες και μάλιστα μεγάλου δείγματος εκπαιδευτικών στην Ελλάδα. Ακόμη, η παρουσία ετερόθρησκων μαθητών στη σχολική τάξη καθιστά επιτακτικό το ζήτημα της αποτελεσματικής και δημοκρατικής διαχείρισης της θρησκευτικής ετερότητας, ειδικά με το υπάρχον πλαίσιο της θρησκευτικής εκπαίδευσης, το οποίο καθορίζεται σε σημαντικό βαθμό υπό το πρίσμα της "επικρατούσας θρησκείας" και τη συσχέτισή της με τη δόμηση της εθνικής ταυτότητας. Επίσης, η έρευνα αυτή εξετάζει κατά πόσο οι απόψεις των εκπαιδευτικών συντάσσονται με κάποια από τα μοντέλα σχετικά με την θρησκευτική ετερότητα στο σχολείο και ειδικά αυτό της ερμηνευτικής προσέγγισης (interpretive approach) του Robert Jackson. Η έρευνα είναι ποσοτική και πραγματοποιήθηκε με τη χρήση κλειστού ερωτηματολογίου σε δείγμα 1271 εκπαιδευτικών και φοιτητών παιδαγωγικών τμημάτων από όλη τη χώρα. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη χρήση του στατιστικού πακέτου spss 25. Χρησιμοποιήθηκε το t-test και η anova, έγιναν οι συσχετίσεις των κατηγορικών μεταβλητών και η ανάλυση τους (crosstabs), καθώς και παρουσίαση των περιγραφικών στατιστικών (κατανομές, και πίνακες συχνοτήτων, μέσοι όροι και τυπικές αποκλίσεις), προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός διακύμανσης των μεταβλητών. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι οι απόψεις των εκπαιδευτικών φάνηκε να επηρεάζονται από τις νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις της εκπαιδευτικής πολιτικής. Η σύγκριση των απόψεων δασκάλων-νηπιαγωγών έδειξε ότι διαφοροποιούνται σημαντικά, με τους/τις νηπιαγωγούς να παρουσιάζουν μία πιο φιλελεύθερη προσέγγιση στα ζητήματα της θρησκευτικής ετερότητας. Διαφοροποιήσεις αποτυπώθηκαν και στις απόψεις των εν ενεργεία εκπαιδευτικών, συγκριτικά με αυτές των φοιτητών, που δείχνουν πιο ανοιχτοί και δεκτικοί στη θρησκευτική ετερότητα. Τέλος, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η προσέγγιση των εκπαιδευτικών σχετικά με τη διαχείριση της θρησκευτικής ετερότητας έχει σημαντικές διαφορές από την ερμηνευτική προσέγγιση του Robert Jackson. Οι ομοιότητες αφορούν κυρίως σε μεμονωμένες πρακτικές. Η αποτύπωση των απόψεων των εκπαιδευτικών μπορεί να συμβάλλει στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για τα ζητήματα που αναδεικνύονται και να χρησιμοποιηθούν για την υλοποίηση μελλοντικών σχετικών ερευνών. Τα αποτελέσματα μπορούν να προσφέρουν ένα θεωρητικό πλαίσιο για την το σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός μοντέλου θρησκευτικής εκπαίδευσης, προσαρμοσμένου στην ελληνική πραγματικότητα.