Ρομά και φυλετική διάσταση της αναπηρίας: απόψεις των εκπαιδευτικών και των επαγγελματιών

Abstract

The main aim of this thesis is to study the status of Roma students with disability in the greek educational system and to find intersections between race and disability. Data were gathered through 35 semi-structured interviews with teachers of special and regular schools and members of multidisciplinary teams of KEDDY (Centers of Differentiated Diagnosis, Diagnosis and Support). Comparative qualitative analysis revealed that the status of Roma children at regular schools appears to be worse in terms of peer relationships and chances of school success in comparison to Roma children at special schools. This finding reveals new dimensions of educational exclusion of Roma children. Moreover, mother tongue is considered as a secondary factor at procedures of diagnosis and at educational practices in both special and regular schools. Additionally, information poverty and social exclusion create significant inequalities between Roma and non-Roma families in the field of disability. In terms of inclusion, participants hold ambivalent views, mainly due to the fact that current organization of regular schools is taken for granted. Most Roma students with and without disability live in poverty, however, poverty is not considered as a crucial sociopolitical problem. Considering the fact that teachers’ opinions coexist with feelings of concern for their students, they need to assume a more active role on the side of their excluded students.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι να διερευνηθεί η θέση των παιδιών Ρομά με αναπηρία στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και να ανιχνευθούν τα σημεία αλληλεπίδρασης της φυλής με την αναπηρία. Στα πλαίσια της έρευνας διεξήχθησαν 35 ημιδομημένες συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς γενικών και ειδικών σχολείων και επαγγελματίες των ΚΕΔΔΥ. Πραγματοποιήθηκε συνδυαστική ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων και από τους τρεις φορείς και συλλέχθηκαν ποσοτικά στοιχεία για τους Ρομά μαθητές που διαγνώστηκαν στα ΚΕΔΔΥ καθώς και για τους Ρομά μαθητές που φοιτούν στα ειδικά σχολεία. Ορισμένα από τα κύρια συμπεράσματα της έρευνας συνοψίζονται στα εξής: Στα γενικά σχολεία η θέση των μαθητών Ρομά παρουσιάζεται δυσμενέστερη μαθησιακά και κοινωνικά σε σύγκριση με τα ειδικά, διαπίστωση που καταδεικνύει νέες πτυχές του αποκλεισμού για τους μαθητές Ρομά. Ακόμη, η μητρική γλώσσα αποτελεί δευτερεύοντα παράγοντα στις διαδικασίες διάγνωσης και στο σχεδιασμό της διδασκαλίας στα γενικά και στα ειδικά σχολεία. Παράλληλα, η πληροφοριακή φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός δημιουργούν σημαντικές ανισότητες μεταξύ Ρομά και μη Ρομά οικογενειών στο χώρο της αναπηρίας. Στα ζητήματα της ένταξης των μαθητών με αναπηρία παρατηρείται αμφιθυμία στις απόψεις των συμμετεχόντων, καθώς αναζητούν τρόπους στα πλαίσια της υπάρχουσας δομής οι οποίοι δεν παρεκκλίνουν από την καθιερωμένη οργάνωση της γενικής τάξης. Ακόμη, η πλειοψηφία των μαθητών Ρομά με και χωρίς αναπηρία στην έρευνα ζει σε συνθήκες φτώχειας. Η φτώχεια δεν αναδεικνύεται από τους συμμετέχοντες ως ένα μείζον κοινωνικοπολιτικό ζήτημα, αλλά λειτουργεί συμπληρωματικά στους οικογενειακούς – πολιτισμικούς παράγοντες. Με δεδομένη τη συνύπαρξη των κυρίαρχων αντιλήψεων με το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών για τους Ρομά μαθητές, διατυπώνεται η ανάγκη να αναλάβουν ενεργό ρόλο στο πλευρό αυτής της αποκλεισμένης ομάδας.