Αίσθηση συνεκτικότητας, στρατηγικές αντιμετώπισης, ψυχική υγεία και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο πνεύμονα

Abstract

Introduction: Although lung cancer is a common type of cancer, the psychological state of these patients hasn’t been extensively studied. Aim: to investigate the effect of sense of coherence in mental health and quality of life of lung cancer patients.Methods: Α cross-sectional study was conducted in “Sotiria” Chest Diseases Hospital, Greece with a sample of 200 lung cancer patients. A composite questionnaire was used including demographic-medical information, SOC-13, Ways of Coping Strategies, Distress Disclosure Index, Brief Psychological Needs Satisfaction Scale, Zimbardo Time Perspective Inventory (ZTPI), CES-D, EORTC-QLQ C30 and EORTC-LC13. Analysis was performed by SPSS v.23. Results: Τhe mean age was 69 years (SD=8,21, Min= 91, Max==48, Range=43). The majority of the patients were men (70.5%), married / partnered (81%), primary school graduates (52.5%) and pensioners (68.3%). Most of them were subjected to therapy in day clinic (84.5%), were smokers (86.9%) and informed about the diagnosis (95%). The most common histologic type was non-small cell lung cancer (N-SCLC) (84%) and 24.5% had metastases. The mean score on the SOC-13 questionnaire was 57.85 (SD = 15.58). In the subscales of Ways of Coping Strategies Questionnaire the following score was recorded: “problem solving” = 0.8 (SD = 0.52), “positive approach” = 1.46 (SD = 0.52), “avoidance / distraction”= 1, 39 (SD = 0.42), "seeking social support" = 1.22 (SD = 0.82), "wishful thinking/ daydreaming" = 1.21 (SD = 0.64). The mean score on the Self-Disclosure Index was 16.80 (SD = 10.35) and on the Brief Psychological Needs Satisfaction Scale 94.61 (SD = 24.57). In the subscales of the ZTPI questionnaire, the mean scores was: “present fatatilistic” = 2.48 (SD = 1.30), “present hedonistic” = 1.73 (SD = 0.86), “past positive”= 3,16 (SD = 0.92), "past negative" = 2.78 (SD = 1.06), "future" = 2.94 (SD = 1.07). The mean score on the CES-D questionnaire was 22.34 (SD = 11.78). If the value of 16 is used as a cut-off point, then 57.8% of the patients have mild, moderate or severe depression. However, if the value of 24 is used as the cut-off point (which has been suggested as optimal for the Greek population), then 41,2 % of the patients would show depression. In the EORTC-QLQ C30 questionnaire, lower scores were recorded on the subscales "RF-Role Functioning" (48.92 on a 0-100 scale), "SF-Social Functioning" (50.50) and "PF-Physical Functioning" (56.83 ) and greater on the subscales "CF-Cognitive Functioning" (62.00) and "EF-Emotional Functioning" (68.25). The symptoms that mainly affected patients were fatigue (46.89), pain (35.08), dyspnoea (34.17), insomnia (32.50), and loss of appetite (28.33). Patients evaluated their health and quality of life as moderate during last week (M = 51.71). A significant negative correlation was found between sense of coherence and depression (ρ = -0.843, p <0.001). The association was still significant after controlling for the influence of age, self-disclosure and the time elapsed since diagnosis. Mediation analysis showed that self-disclosure does not mediate the relationship between sence of coherence and depression. The subscale "Global health status/quality of life (QL)" of EORTC-QLQ C30 questionnaire was negatively correlated with depression (ρ = -0.704, p <0.001) and positively with sense of coherence (ρ = 0.619, p <0.001). Ηierarchical linear regression analysis showed that patients with weak SOC (b*=-.73), recurrence (b*=-.12), metastases (b*=-.10), low income (b*=-.08), subjected to therapy in Day clinic (b*=-.09) had higher levels of depression. Discusssion: Lung cancer patients have high rates of depression and moderate quality of life. High sense of coherence is a protective factor against depression in these patients and contributes to the improvement of their perceived health and quality of life. The results of this study can be used for the counseling and supportive care of these patients and for improving their quality of life. Future research is suggested, in order to further investigate the study’s results and to clarify the determinants of sense of coherence, mental health, and quality of life in lung cancer patients.

Εισαγωγή: Παρότι ο καρκίνος του πνεύμονα είναι συχνή μορφή καρκίνου, η ψυχολογική κατάσταση αυτών των ασθενών δεν έχει μελετηθεί εκτεταμένα. Σκοπός: η μελέτη της σχέσης της αίσθησης συνεκτικότητας με την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής σε ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα. Υλικό-μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε συγχρονική μελέτη σε 200 ασθενείς (n=200) με καρκίνο πνεύμονα στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» μεταξύ Μαΐου 2014-Αυγούστου 2015. Χρησιμοποιήθηκε σύνθετο ερωτηματολόγιο, με ερωτήσεις για τα δημογραφικά και ιατρικά στοιχεία των ασθενών και τα ερωτηματολόγια SOC-13, Στρατηγικές Αντιμετώπισης Αγχογόνων Καταστάσεων (ΣΑΑΚ), Κλίμακα Ψυχολογικής έκφρασης, Κλίμακα Κάλυψης Βασικών ψυχολογικών αναγκών, Κλίμακα Χρονικού Προσανατολισμού του Zimbardo (ZTPI), CES-D, EORTC-QLQ C30 και EORTC-LC13. Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε με το πρόγραμμα SPSS v.23. Αποτελέσματα: Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 69 έτη (SD=8,21, Min= 91, Max==48, Range=43). Το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν άνδρες (70,5%), έγγαμοι/σε συμβίωση (81%), απόφοιτοι δημοτικού (52,5%) και συνταξιούχοι (68,3%). Οι περισσότεροι προσέρχονταν για θεραπεία στην κλινική ημέρας (84,5%), ήταν καπνιστές (86,9 %) και ενημερωμένοι για τη διάγνωση (95%). Ο συχνότερος ιστολογικός τύπος ήταν ο μη-μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (N-SCLC) (84%) και το 24,5% είχαν μεταστάσεις. Η μέση βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο SOC-13 ήταν 57,85 (SD=15,58). Στις υποκλίμακες του ερωτηματολογίου ΣΑΑΚ καταγράφηκαν οι εξής βαθμολογίες: «διεκδικητική επίλυση προβλήματος»=0,8 (SD=0,52), «θετική προσέγγιση»=1,46 (SD=0,52), «αποφυγή/ διαφυγή»=1,39 (SD=0,42), «αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης»=1,22 (SD=0,82), «ευχολογία/ονειροπόληση»=1,21 (SD=0,64). Η μέση βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο Συναισθηματικής Έκφρασης ήταν 16,80 (SD=10,35) και στην Κλίμακα Κάλυψης Βασικών Ψυχολογικών Αναγκών 94,61 (SD=24,57). Στις υποκλίμακες του ερωτηματολογίου ZTPI οι μέσες βαθμολογίες ήταν οι εξής: «μοιρολατρικό παρόν»=2,48 (SD=1,30), «ηδονιστικό παρόν»=1,73 (SD=0,86), «θετικό παρελθόν»=3,16 (SD=0,92), «αρνητικό παρελθόν»=2,78 (SD=1,06), «μέλλον»=2,94 (SD=1,07). Η μέση βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο CES-D ήταν 22,34 (SD=11,78). Εάν χρησιμοποιηθεί ως όριο (cut-off point) η βαθμολογία 16, τότε το 57,8 % των ασθενών παρουσιάζει ήπια, μέτρια ή σοβαρή κατάθλιψη, ενώ εάν χρησιμοποιηθεί ως όριο το 24 (ιδανικό για τον ελληνικό πληθυσμό), τότε το αντίστοιχο ποσοστό είναι 41,2%. Στο ερωτηματολόγιο EORTC-QLQ C30 χαμηλότερες βαθμολογίες καταγράφηκαν στις υποκλίμακες «RF-λειτουργικότητα ρόλων» (48,92 σε κλίμακα 0-100), «SF-κοινωνική λειτουργικότητα» (50,50) και «PF-σωματική λειτουργικότητα» (56,83) και μεγαλύτερες στις υποκλίμακες «CF-γνωστική λειτουργικότητα» (62,00) και «EF-συναισθηματική λειτουργικότητα» (68,25). Τα συμπτώματα που ταλαιπωρούσαν περισσότερο τους ασθενείς ήταν η κόπωση (46,89), ο πόνος (35,08), η δύσπνοια (34,17), η αϋπνία (32,50) και η απώλεια όρεξης (28,33). Οι ασθενείς αξιολογούσαν συνολικά την υγεία τους και την ποιότητα ζωής τους ως μέτρια (Μ=51,71). Βρέθηκε σημαντική αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στην αίσθηση συνεκτικότητας και στην κατάθλιψη (ρ=-0,843, p<0,001). H συσχέτιση εξακολουθούσε να είναι σημαντική μετά από έλεγχο για την επίδραση της ηλικίας, της συναισθηματικής έκφρασης και του χρονικού διαστήματος που μεσολάβησε από τη διάγνωση. Η ανάλυση διαμεσολάβησης (Mediation analysis) έδειξε ότι η συναισθηματική έκφραση δε διαμεσολαβεί τη σχέση της αίσθησης συνοχής με την κατάθλιψη. Η υποκλίμακα της «συνολικής κατάστασης υγείας/ποιότητας ζωής(QL)» του ερωτηματολογίου EORTC-QLQ C30 συσχετίστηκε αρνητικά με την κατάθλιψη (ρ=-0,704, p<0,001) και θετικά με την αίσθηση συνοχής (ρ=0,619, p<0,001). Η ανάλυση Ιεραρχικής Γραμμικής Παλινδρόμησης έδειξε ότι οι ασθενείς με χαμηλή αίσθηση συνοχής (b*=-.73), χαμηλό εισόδημα (b*=-.08), μεταστάσεις (b*=-.10), υποτροπή (b*=-.12) και όσοι υποβάλλονταν στη θεραπεία στην κλινική ημέρας (b*=-.09) είχαν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Συμπεράσματα: οι ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα εμφανίζουν υψηλά ποσοστά κατάθλιψης και μέτρια ποιότητα ζωής. Η υψηλή αίσθηση συνεκτικότητας λειτουργεί προστατευτικά έναντι της κατάθλιψης σε αυτούς τους ασθενείς και συμβάλλει στην καλύτερη αντιληπτή υγεία και ποιότητα ζωής τους. Τα αποτελέσματα μπορούν να βοηθήσουν στη διατύπωση προτάσεων για την υποστηρικτική φροντίδα, τη συμβουλευτική καθοδήγηση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής αυτών των ασθενών. Απαιτούνται μελλοντικές έρευνες με μεγαλύτερο δείγμα και με άλλους ερευνητικούς σχεδιασμούς προκειμένου να επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας και να αποσαφηνιστούν οι προσδιοριστικοί παράγοντες της αίσθησης συνεκτικότητας, της ψυχικής υγείας και της ΣΥΠΖ σε ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα.