Ψυχοκοινωνικές διαστάσεις της χρόνιας νεφρικής νόσου

Abstract

Chronic kidney disease (CKD) is a life-threatening condition that necessitates life-long pharmacological treatment and dietary restrictions. End-stage kidney disease engenders additional constraints due to the vital need for regular sessions of renal dialysis. On these grounds, CKD has been defined as provoking a state of prolonged distress. Coping with the stresses of the disease embraces several psychological defenses and reveals patients’ attachment style. These psychological characteristics have been associated with the course of chronic illness and patients’ adjustment. However, little evidence exists for these associations in CKD. The present study was motivated by certain clinical hypotheses that have been formulated within the frameworks of the Psychonephrology Unit at the University of Ioannina Hospital. Its aim was to investigate the association of psychological defenses and attachment style with health-related quality of life (HQoL), which has been considered as a key factor in CKD prognosis. A cross-sectional design was employed to enable comparisons among patients in different CKD stages (N=98) and a control group of Essential Hypertension (EH) patients (N=68). Short-Form health survey (SF-36), Response Evaluation Measure (REM-71), Lifestyle Defense Mechanism Inventory (LDMI) and Experiences in Close Relationships Inventory (ECRI) were all used to evaluate patients. To control for common risk factors, psychological distress was also assessed (SCL-90-R), while demographic and disease-related variables were collected. Compared to EH patients, CKD patients had significantly lower scores on physical aspects of HQoL (OddsRatio(1,01-1,20)=1,104, p=0,027) and significantly higher scores on dysfunctional defenses (e.g. splitting, projection, etc.) (OddsRatio(0,10-0,63)=0,253, p=0,003). The fully adjusted analysis showed that a higher score on dysfunctional defenses was significantly associated with a lower score on mental aspects of health-related quality of life in both CKD (β=-5,561, p=0,000) and EH (β=-2,638, p=0,044). However, a higher score on emotional defensiveness (repression and denial) had a marginally significant association with a higher score on physical aspects for CKD patients (β=0,396, p=0,027) but not for EH patients. Attachment style was nonsignificantly associated with physical and mental aspects of HQoL in CKD, although an insecure attachment style was found. Results suggested that CKD and EH patients differed in terms of psychological development. They also provided evidence for a distinct impact of psychological defensiveness on different aspects of HQoL in CKD. Although liable to certain limitations, the present findings posed several issues to consider in both clinical practice and future research.

Ο χρόνιος και απειλητικός για τη ζωή χαρακτήρας της Νεφρικής Νόσου, καθώς και η πολυπλοκότητα των θεραπευτικών μεθόδων στο τελικό στάδιο επιφέρουν σημαντικούς περιορισμούς και πιέσεις στο άτομο που νοσεί. Η διαχείριση αυτών των πιέσεων συνοδεύεται από την κινητοποίηση των μηχανισμών άμυνας του ψυχισμού και αναδεικνύει τα δομικά χαρακτηριστικά των σχέσεων εγγύτητας. Τα ψυχολογικά αυτά χαρακτηριστικά έχουν συσχετιστεί με την πορεία της χρόνιας ασθένειας και το επίπεδο προσαρμογής των ασθενών αλλά δεν έχουν εξεταστεί στη Χρόνια Νεφρική Νόσο (ΧΝΝ). Αυτή η περιορισμένη γνώση αλλά και τα κλινικά ερωτήματα που προέκυψαν στη Μονάδα Ψυχονεφρολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων, έδωσαν το έναυσμα για το σχεδιασμό της παρούσας ερευνητικής μελέτης. Σκοπός της ήταν να διερευνήσει την αλληλεξάρτηση των ψυχολογικών αμυνών και των σχέσεων εγγύτητας σε συνάφεια με την ποιότητα ζωής, η οποία συνιστά σημαντικό προγνωστικό δείκτη στη ΧΝΝ. Η συγχρονική μέθοδος υιοθετήθηκε για τη μελέτη ασθενών με ΧΝΝ όλων των σταδίων (Ν=98) συγκριτικά με ομάδα ελέγχου, αποτελούμενη από ασθενείς με Ιδιοπαθή Αρτηριακή Υπέρταση (ΙΑΥ) (Ν=68). Για την ψυχομετρική αξιολόγηση χρησιμοποιήθηκαν η Επισκόπηση Υγείας (SF-36), η Κλίμακα του Τύπου Ψυχολογικής Άμυνας (REM-71), το Ερωτηματολόγιο Μελέτης των Μηχανισμών Άμυνας (LDMI) και η Κλίμακα Βιωμάτων στις Κοντινές Σχέσεις (ECRI). Προκειμένου να ελεγχθεί η επίδραση γνωστών παραγόντων κινδύνου, αξιολογήθηκε η ψυχική υγεία (SCL-90-R) και συλλέχθηκαν οι δημογραφικές και οι σχετιζόμενες με τη νόσο πληροφορίες. Οι ασθενείς με ΧΝΝ είχαν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερη σωματική ευεξία (OddsRatio(1,01-1,20)=1,104, p=0,027) και μεγαλύτερη χρήση δυσλειτουργικών αμυνών (OddsRatio(0,10-0,63)=0,253, p=0,003) από τους ασθενείς με ΙΑΥ. Εφόσον σταθμίστηκε η επίδραση γνωστών παραγόντων κινδύνου, βρέθηκε μια στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ της αμυντικής διαχείρισης των συναισθημάτων (απώθηση και άρνηση) και της σωματικής ευεξίας (β=0,396, p=0,027), η οποία δε διαπιστώθηκε, ωστόσο, στους ασθενείς με ΙΑΥ. Βρέθηκε, επίσης, μια στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση μεταξύ των δυσλειτουργικών αμυνών (π.χ. σχάση, προβολή, κ.α.) και της ψυχικής ευεξίας (β=-5,561, p=0,000), η οποία επιβεβαιώθηκε και στην ομάδα ελέγχου (β=-2,638, p=0,044). Σε αντίθεση με τους ασθενείς ΙΑΥ, οι συσχετίσεις των σχέσεων εγγύτητας με τη σωματική και ψυχική ευεξία των ασθενών ΧΝΝ ήταν στατιστικά μη σημαντικές, αποκάλυπταν δε την παρουσία ανασφαλών δεσμών. Τα ευρήματα ανέδειξαν εξελικτικού τύπου διαφοροποιήσεις σε ψυχικό επίπεδο μεταξύ των δυο ομάδων αλλά και το διττό ρόλο των αμυνών σε σχέση με τη σωματική και την ψυχική ευεξία στη ΧΝΝ. Παρόλο που η αξιοπιστία τους αποτελεί συνάρτηση συγκεκριμένων μεθοδολογικών περιορισμών, αποκάλυψαν μια τάση που αξίζει να ληφθεί υπόψη στην κλινική πρακτική αλλά και σε μελλοντικές έρευνες.