Η αρχή iura novit curia στη διοικητική δίκη

Abstract

The principle iura novit curia is applied in the greek civil procedure since the 19th century. This general principle of procedural law derives not from the roman law but from the canon law and is connected with the tradition of civil law. On the other hand, in the common law systems, the principle is perceived as a “fusion of legal professions” and is, generally, not applied. The main legal consequences of the principle are that the party is not obliged to refer to the legal questions of the case, which are dealt with ex officio by the judge. On the same time, should the party choose to invoke false legal arguments, the outcome of the dispute will not be influenced if the party’s request is lawful. Thus, the principle has a guarantee function aiming to protect the negligent party, who either did not invoke the applicable rules of material law or invoked the false ones. Theory has not yet dealt with the subject of the application of the iura novit curia principle in greek administrative procedural law; according to the general view, the principle is viewed as a consequence of the inquisitorial system. However, the inquisitorial system copes with the factual issues of a dispute and not the legal ones, which fall within the scope of the principle. In theory, the application of iura novit curia in administrative procedure has never been questioned. Nevertheless, administrative jurisdiction has its own specific characteristics, mainly because of the structure of the application initiating proceedings, which may raise some further questions. Moreover, there are some administrative proceedings, in which it is doubtful whether the principle is applied because of specific procedural regulations. Lastly, part of the jurisprudence follows the view that if the party does not refer the applicable rules of material law within the party’s application initiating proceedings, then the application is to be dismissed as inadmissible. Non-application of the iura novit curia principle does not raise important questions of constitutional law as it is not enshrined in art. 20 par. 1 of the Constitution and art. 6 par. 1 of ECHR. However, if the non-application of the principle is the result of a formalistic interpretation of the procedural law, then an issue of an infringement of the right to effective judicial protection might arise.

Η αρχή iura novit curia εφαρμόζεται στην ελληνική πολιτική δικονομία ήδη από το 19ο αιώνα. Πρόκειται για μία γενική δικονομική αρχή, η οποία προέρχεται όχι από το Ρωμαϊκό αλλά από το Κανονικό Δίκαιο και είναι συνδεδεμένη με την παράδοση του ηπειρωτικού δικαίου. Αντίθετα, στο αγγλοσαξωνικό δίκαιο, η αρχή γίνεται αντιληπτή ως μία «σύγχυση των νομικών επαγγελμάτων» και, γενικά, δεν εφαρμόζεται. Οι βασικές έννομες συνέπειες της αρχής είναι ότι ο διάδικος δεν υποχρεούται να αναφερθεί στα νομικά ζητήματα της διαφοράς, τα οποία επιλύονται αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο. Ταυτοχρόνως, αν οι νομικοί ισχυρισμοί του διαδίκου είναι εσφαλμένοι αλλά το αίτημά του σύννομο, δεν θα ηττηθεί. Η αρχή έχει εγγυητική κατεύθυνση. Επιδιώκει να προστατεύσει τον αμελή διάδικο, ο οποίος παρέλειψε να μνημονεύσει τους εφαρμοστέους κανόνες δικαίου ή έσφαλε κατά τη νομική αποτίμηση της διαφοράς. To ζήτημα της εφαρμογής της αρχής iura novit curia στην ελληνική διοικητική δικονομία δεν έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την θεωρία, η οποία, χονδρικά, την αντιλαμβάνεται ως συνέπεια του ανακριτικού συστήματος. Ωστόσο, το ανακριτικό σύστημα σχετίζεται, πρωτίστως, με τα πραγματικά ζητήματα της διαφοράς και όχι με τα νομικά, τα οποία και υπάγονται στην αρχή. Στην θεωρία, δεν έχει αμφισβητηθεί ποτέ ότι η αρχή iura novit curia εφαρμόζεται στη διοικητική δίκη. Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη δικαιοδοσία παρουσιάζει ορισμένες ιδιαιτερότητες, οι οποίες συνδέονται με τη δομή του εισαγωγικού δικογράφου και του λόγου ακύρωσης, που μπορούν να προβληματίσουν. Περαιτέρω, υπάρχουν διαδικασίες, στις οποίες η εφαρμογή της αρχής τίθεται εν αμφιβόλω ήδη βάσει ειδικών ρυθμίσεων. Τέλος, σύμφωνα με μερίδα της νομολογίας, δικόγραφο, το οποίο δεν μνημονεύει τους εφαρμοστέους κανόνες ουσιαστικού δικαίου απορρίπτεται ως απαράδεκτο. Η μη εφαρμογή της αρχής iura novit curia δεν συναντά εμπόδια στο επίπεδο του συνταγματικού δικαίου εφόσον οφείλεται σε νομοθετική πρόβλεψη καθώς δεν θεμελιώνεται στο άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγματος και στο άρθρο 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ. Αν, όμως, οφείλεται σε φορμαλιστική ερμηνεία του δικαίου, τότε μπορεί να τεθεί ζήτημα προσβολής του δικαιώματος δικαστικής προστασίας.