Ηθική βλάβη λόγω προσβολής της προσωπικότητας

Abstract

The PhD thesis focuses on offenses of personality rights concentrating systematically and comparatively on other legal systems not only in Europe but also on an international level. The study is divided into two parts: The first part is referred to the legislative framework concerning the protection of personality including also its protection after death. Starting point is the right to personality, which is initially investigated comparatively in different legal systems concerning states of Europe and America and then is examined according to relevant constitutional and legislative provisions of Greek law (especially art. 57 of the Civil Code). The existing legal provisions give rise to research questions such as who are the holders of the right, which is its legal nature and especially what are the conditions of article 57 in order to be applied, given that there is an obvious disagreement between theory and jurisprudence concerning such issue. Furthermore, the study makes reference to conflict of several rights arising from personality in order to demonstrate ways that weigh such conflict. The first part of the research concludes with cases of insults concerning aspects of personality The second part examines both moral damage and mental anguish, initially, on the basis of articles 59 and 932 of the Greek Civil Code. On the one hand, it is examined the legal connection of the above mentioned provisions with articles 928, 929 and 931 of the Greek Civil Code and on the other hand it is laid emphasis on the belief that article 931 of Greek Civil Code is associated with an independent claim. Closely related issue is that of persons that have the right to claim satisfaction, which indeed requires a distinction between “direct” and “indirect” offended persons. In such context, the research also focuses on damages widely known as "shock damages", given the difficulty of defining clearly the persons who suffer such damage. As far as the above mentioned issues are concerned, as well as for determining the amount of compensation for moral damage the role of jurisprudence is crucial in order to evaluate the criteria introduced by both internal courts and the European Court of Human Rights (ECHR). This part of the study concludes with reference to specific issues according to the provisions of laws such as that concerning consumers’ protection (Law 2251/1994) or medical legal provisions referring to the liability of doctors and rehabilitation of patients’ moral damage as well as the presidential Decree 339/1996 for moral damage in case of conclusion of a travel contract etc. Finally, the PHD thesis concludes with the consideration that, due to the existence of “multiple risks” that threaten our personality in modern societies, it deserves at least to think about the most appropriate ways in order to ensure a genuine humanistic law system, since the core of all rights is nevertheless the protection of personality and value of man. For this reason, let us not forget, that any legal protection of personality rights, without applying such protection in every day life does not cease to be a wish without any substantial benefit.

Στη διατριβή το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται σε ζητήματα προσβολών της προσωπικότητας και, ιδίως, σε θέματα ηθικής βλάβης στο πλαίσιο της ελληνικής νομολογίας και θεωρίας με συγκριτικές αναφορές για τα ίδια ζητήματα στη νομολογία και την θεωρία άλλων κρατών.Η μελέτη διαιρείται σε δύο μέρη: Στο πρώτο μέρος ερευνώνται το νομοθετικό πλαίσιο προστασίας της προσωπικότητας, συμπεριλαμβανoμένης και της μεταθανάτιας προστασίας αυτής. Αφετηρία είναι το δικαίωμα στην προσωπικότητα, το οποίο ερευνάται, καταρχάς, σε συγκριτικό επίπεδο σε διαφορετικά δικαιϊκά συστήματα κρατών της Ευρώπης και της Αμερικής. Έμφαση δίδεται στις σχετικές συνταγματικές και νομοθετικές διατάξεις της ελληνικής έννομης τάξης και ιδίως στην ΑΚ 57, η οποία και δίδει έναυσμα για έρευνα ζητημάτων, όπως ποιοί είναι οι φορείς του δικαιώματος, ποιά η νομική του φύση και κυρίως ποιές είναι οι προϋποθέσεις εφαρμογής της διάταξης, λαμβάνοντας υπόψη, ως προς το ζήτημα αυτό, τη διάσταση απόψεων μεταξύ θεωρίας και νομολογίας. Εν συνεχεία, γίνεται αναφορά σε σύγκρουση δικαιωμάτων που απορρέουν από την προσωπικότητα και επιχειρείται να καταδειχθούν τρόποι άρσεως αυτής. Το πρώτο μέρος της έρευνας ολοκληρώνεται με αναφορά σε περιπτωσιολογία προσβολών πτυχών - εκφάνσεων της προσωπικότητας Στο δεύτερο μέρος εξετάζονται ζητήματα ηθικής βλάβης και ψυχικής οδύνης, αρχικά, επί τη βάσει διατάξεων του Αστικού Κώδικα και κυρίως των ά. 59 και 932 ΑΚ. Καίριας σημασίας είναι η σχέση των ανωτέρω διατάξεων με τα άρθρα 928, 929 και 931 του ΑΚ αλλά και το εάν η η απορρέουσα από την ΑΚ 931 αξίωση είναι αυτοτελής. Άρρηκτα συνδεδεμένο είναι και το ζήτημα των φορέων - δικαιούχων χρηματικής ικανοποίησης, το οποίο μάλιστα προϋποθέτει διάκριση μεταξύ «άμεσα» και «έμμεσα» ζημιωθέντων προσώπων. Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται και η έρευνα «ζημιών από σοκ», η οποία μάλιστα αποκτά βαρύνουσα σημασία, αν λάβουμε υπόψη τη δυσχέρεια ακριβούς προσδιορισμού του κύκλου των προσώπων που υφίστανται τέτοιου είδους ζημιές. Στο ζήτημα αυτό καθώς επίσης και για τον προσδιορισμό του ποσού χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης, καθοριστικός είναι ο ρόλος της νομολογίας και δη των κριτηρίων που έχουν διαμορφωθεί από δικαιοδοτικά όργανα της εσωτερικής έννομης τάξης αλλά και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Το μέρος αυτό της μελέτης ολοκληρώνεται με αναφορά σε ζητήματα ηθικής βλάβης και σε διατάξεις ειδικών νόμων, όπως για παράδειγμα, ο N. 2251/1994 για την προστασία του καταναλωτή, διατάξεις ιατρικού δικαίου περί ευθύνης των γιατρών και αποκατάστασης βλάβης του ασθενούς, το π.δ. 339/1996 για ζητήματα ηθικής βλάβης σε περίπτωση σύναψης ταξιδιωτικής σύμβασης κλπ. Τέλος, η έρευνα κλείνει με τη διαπίστωση ότι, λόγω της ύπαρξης των πολλαπλών «εστιών κινδύνου» που απειλούν την προσωπικότητά μας στην σύγχρονη εποχή, αξίζει τουλάχιστον να προβληματιστούμε και να αναστοχαστούμε πώς θα εξασφαλίσουμε ένα πράγματι ανθρωποκεντρικό δικαιϊκό σύστημα, αφού πυρήνας όλων των δικαιωμάτων δεν παύει να είναι πάντα η προσωπικότητα και η αξία του ανθρώπου. Για τον λόγο αυτό, ας μην λησμονούμε, ότι τυχόν νομική προστασία επιμέρους εκδηλώσεων της προσωπικότητας, χωρίς η προστασία αυτή να στοιχείται με την σε οντολογικό επίπεδο θωράκισή της, δεν παύει να είναι «γράμμα κενό», χωρίς ουσιαστικό αντίκρυσμα.