Η διακειμενικότητα ως δομικό στοιχείο του νεωτερικού παιδικού αφηγήματος και η διδακτική της προσέγγιση

Abstract

The present study examines the theory of intertextuality, its function as a structural element in modern children’s narrative, and its educational approach through intertextual reading and creative writing. Specifically, the empirical part of the research focuses on 5th graders’ intertextual awareness. By close reading of modern children's narratives, intertextual elements of the setting, characters and plot were identified and many of them were used in the texts that the students later wrote. In addition, it examines whether intertextual awareness differs according to gender or level of linguistic performance. For students with special educational needs, a comparative study is carried out between the characteristics of their intertextual awareness and those presented to typical students. Through content analysis of the texts produced by the children, educational process’ observation and students’ interviews (triangulation) the relationship between intertextuality and creative writing is described. The quantitative and qualitative analysis of the data shows the channels of thought that led the students to formulate a discourse with different levels of intertextual awareness. Also, a comparative study of groups of students based on their gender, linguistic performance and their specific educational needs leads to the conclusion that these factors influence its formation. Finally, the results of the research are interpreted in terms of teaching strategies and good practices that foster the development of intertextual awareness and improve the production of written narrative discourse.

Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται η διακειμενικότητα, η λειτουργία της ως δομικό στοιχείο στο νεωτερικό παιδικό αφήγημα και η διδακτική της προσέγγιση. Ειδικότερα, το εμπειρικό κομμάτι της έρευνας επικεντρώνεται στη μελέτη της διακειμενικής επίγνωσης των μαθητών/τριων της Ε΄ τάξης του δημοτικού σχολείου. Σε νεωτερικά παιδικά αφηγημάτα εντοπίστηκαν διακειμενικά στοιχεία ως προς το σκηνικό, τους χαρακτήρες και την πλοκή και πολλά από αυτά χρησιμοποιήθηκαν στα κείμενα που έγραψαν μετέπειτα οι μαθητές/τριες. Επιπρόσθετα, εξετάζεται αν η διακειμενική επίγνωση διαφοροποιείται ανάλογα με το φύλο ή το επίπεδο γλωσσικής επίδοσης. Όσον αφορά στους μαθητές/τριες με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, πραγματοποιείται συγκριτική μελέτη ανάμεσα στα χαρακτηριστικά της διακειμενικής τους επίγνωσης και σε εκείνα που παρουσιάζονται στους τυπικούς μαθητές/τριες. Μέσα από την ανάλυση περιεχομένου των κειμένων που παρήγαγαν τα παιδιά και σε συνδυασμό με την παρατήρηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και τις συνεντεύξεις των μαθητών/τριων (τριγωνοποίηση) περιγράφεται η σχέση ανάμεσα στη διακειμενικότητα και τη δημιουργική γραφή. Η ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των δεδομένων δείχνει τα κανάλια της σκέψης που οδήγησαν τους μαθητές/τριες στη διατύπωση ενός λόγου με διαφορετικά επίπεδα διακειμενικής επίγνωσης. Επίσης, η συγκριτική μελέτη ανάμεσα στις ομάδες των μαθητών/τριων με βάση το φύλο, τη γλωσσική επίδοση και τις ειδικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν τη διαμόρφωσή της. Τέλος, τα αποτελέσματα της έρευνας ερμηνεύονται με όρους διδακτικών στρατηγικών και καλών πρακτικών που ευνοούν την ανάπτυξη της διακειμενικής επίγνωσης και τη βελτίωση της παραγωγής γραπτού αφηγηματικού λόγου.