Η κινηματογραφική εκπαίδευση στην Ελλάδα

Abstract

Since its first presentation to the greek audience in 1896, cinema has become an important part of the country’s modern culture. From the commercial success of Finos Films productions during the postwar decades, and the impact of films like Stella (1955), Never on Sunday (1960) and Zorba the Greek (1965), to the artistically acclaimed work of Theo Angelopoulos, up until the emergence of the “Greek Weird Wave” and the recognition of Yorgos Lanthimos as one of the most celebrated contemporary directors, Greek national cinema has proven that it can be a successful enterprise and professional field, influencing society in a multifaceted way and at the same time affecting the country’s international image.The academic research on Greek cinema has witnessed a significant growth since the turn of the millennium, usually exhibiting an interdisciplinary tendency related closely to history, society and art. However film education hasn’t been so far the subject of a notable inquiry. The main reason for that has to do with the particular conditions surrounding its formation and institutional framework. In contrast to the international developments and especially those in other European countries, where after World War II, the majority amongst them established official, state – run, film academies, Greece did not create such an educational institution until 2004. The absence of the public sector in the domain gave way to initiatives from entrepreneurs. Thus cinema, as well as audiovisual education in Greece, had been provided for many years by private film schools. Yet our knowledge of their history and contribution to Greek cinema has generally been kept vague. My dissertation attempts to present these institutions, expanding in a period of four decades, from the end of World War II until the beginning of the 1990’s. It determines their number and identity, when, how and by whom they were created, which and why did they stop, what was the legislation that regulated their status and overall, to what extend did their educational work affected the training of cinema professionals in Greece. At the same time, it compares the above with contemporary developments from the international context, notably in Europe.For the purposes of my inquiry I have conducted an extensive collection and retrospection of the related bibliography, as well as that of educational and archival material from various film related institutions throughout Europe. Moreover, I undertook a primary source research at numerous archives of film schools, ministries and other public services in Greece, in order to collect, examine and compare relevant data. In addition, I interviewed a number of educators, professionals and artists from the audiovisual sector. The conjunction of bibliographical references, archival material and oral testimonies has proved a beneficial methodological tool, and provided a solid body of useful information.Through my findings, I was able to highlight an important yet neglected aspect of Greek cinema in relation to developments in cultural education, institutional framework, and sociopolitical history, domestically and internationally.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ασχολείται με τη διερεύνηση της εκπαίδευσης που έλαβαν οι επαγγελματίες του κινηματογράφου στην Ελλάδα, από την εμφάνιση του στη χώρα, στα τέλη του 19ου αιώνα, έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η συγκριμένη θεματική έχει αποτελέσει ένα εν πολλοίς παραγνωρισμένο αντικείμενο μελέτης, παρά την ανάπτυξη που έχει γνωρίσει η ακαδημαϊκή έρευνα γύρω από τον ελληνικό κινηματογράφο τα τελευταία χρόνια. Βασική αιτία για αυτό αποτελεί η ιδιομορφία της. Η Ελλάδα παρουσιάζει μια μοναδική ιδιαιτερότητα συγκριτικά με το διεθνές, και δη το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι χώρες της γηραιάς ηπείρου δημιούργησαν σχολές κινηματογράφου υπό την αιγίδα του κράτους κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Αντίθετα, κατά την ίδια περίοδο δεν εκδηλώθηκε κάποια αντίστοιχη πρωτοβουλία εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας. Το κενό που άφηνε η απουσία σχετικής κρατικής μέριμνας, ήρθε να καλύψει η ιδιωτική πρωτοβουλία. Έτσι η παρεχόμενη εκπαίδευση στον κινηματογράφο και τα οπτικοακουστικά μέσα συνδέθηκε για πολλά χρόνια με τις ιδιωτικές σχολές κινηματογράφου. Η έρευνα επιχειρεί να εντοπίσει και να παρουσιάσει αυτές τις σχολές· τον ακριβή αριθμό τους, τη δομή και το πρόγραμμα σπουδών τους. Ασχολείται με τους ανθρώπους που τις δημιούργησαν καθώς και εκείνους που δίδαξαν σε αυτές και διερευνά τη σχέση τους με τον κινηματογράφο. Μελετά ακόμη τους όρους και τις συνθήκες υπό τις οποίες ξεκίνησαν και σταμάτησαν τη λειτουργία τους. Διερευνά διεξοδικά το θεσμικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε γύρω από την κινηματογραφική εκπαίδευση στην Ελλάδα, καθόλη τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου. Αποπειράται επιπλέον να διαπιστώσει εάν η ύπαρξη και η δράση τους επηρέασαν και σε ποιο βαθμό την ελληνική κινηματογραφία. Η διατριβή συντίθεται επιπρόσθετα από μια πολυεπίπεδη έρευνα στον χρόνο και σε γεωγραφική έκταση, θέτοντας το ελληνικό παράδειγμα στο ευρύτερο ευρωπαϊκό και βορειοαμερικάνικο πλαίσιο, προκειμένου να αναδειχτούν οι ιδιαιτερότητές του και οι λόγοι που τις προκάλεσαν. Η δυσχέρεια εντοπισμού ερευνητικά αξιοποιήσιμων πληροφοριών και η ανάγκη για την έγκυρη διασταύρωσή τους οδήγησαν την έρευνα σε έναν συνδυασμό πηγών, ο οποίος συμπεριέλαβε την υπάρχουσα διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία, προφορικές μαρτυρίες, οπτικοακουστικό υλικό, καθώς και αρχειακά έγγραφα, δημόσια και ιδιωτικά, τα οποία συγκεντρώθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά ως αντικείμενα μελέτης. Ο δημιουργικός συγκερασμός των παραπάνω, αποτελεί ένα χρήσιμο παράδειγμα ως προς τη μεθοδολογία που θα επιθυμούσαν να υιοθετήσουν ερευνητικές προσπάθειες με παρόμοιο προσανατολισμό και περιεχόμενο. Ο διεπιστημονικός χαρακτήρας του ερευνώμενου αντικειμένου, το οποίο άπτεται των κινηματογραφικών σπουδών, της ιστορίας της τέχνης αλλά και της εκπαίδευσης, συνηγορεί υπέρ της χρησιμοποίησης μιας αντίστοιχα ευρείας γκάμας πηγών και αναφορών.