Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στη διδακτική αξιοποίηση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας για την ενίσχυση του κριτικού στοχασμού

Abstract

The ongoing research on the enhancement of critical thinking has developed a theoretical framework that includes principles concerning the content of critical thinking as a means of dispute, as a number of cognitive competences, and as a means to transform dysfunctional assumptions and stereotypes, while it is characterized by the principles of basic learning theories and theories of adult education, as well as the reader-response theory and the reception theory. Within this theoretical framework, the present thesis proposes a new teaching method for the exploitation of ancient Greek tragedy aiming to the development of critical thinking. The present research involved the training of teachers on the application of the method with students 13-17 years old, in secondary schools of Athens. Through its simultaneous use and training, the proposed methodology shaped its final form taking into consideration all the needs and problems expressed during its experimental application. This application was based on the function and development of two basic educational tools, namely the Working Sheets and the Teaching Scenarios. The final results of the method include specific percentages of the development of the students’ critical thinking. The Working Sheets are evaluated through a quantitative and qualitative analysis concerning the development of the students’ critical thinking. Specific learning processes and questions proved to be more effective than others, whilst the method itself gives the opportunity for further elaboration of these processes and questions after the training of the teachers and their familiarization with the tools provided and the relevant educational goals. The final evaluation of the research and the method is based on the elaboration and analysis of the Working Sheets and confirms that the method could be applied to various educational settings that involve use of literature texts. Additionally, the techniques of the method are applicable to all the plays of ancient Greek tragedy and not only on the two plays that are currently being taught.

Η έρευνα για την ενίσχυση της κριτικής σκέψης στους εκπαιδευόμενους έχει διαμορφώσει ένα θεωρητικό πλαίσιο που περιλαμβάνει αξιώματα για το περιεχόμενο της κριτικής σκέψης ως αμφισβήτησης, ως συνόλου γνωστικών δεξιοτήτων και ως μέσου μετασχηματισμού δυσλειτουργικών παραδοχών και στερεοτύπων, διέπεται από τις αρχές βασικών θεωριών μάθησης και εκπαίδευσης ενηλίκων, όπως και της θεωρίας της αναγνωστικής ανταπόκρισης και της θεωρίας της πρόσληψης. Μέσα σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, η παρούσα διατριβή προτείνει μια διδακτική μέθοδο για την αξιοποίηση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας με στόχο την ενίσχυση του κριτικού στοχασμού. Η ερευνητική ανάπτυξη αυτής της μεθόδου στόχευε κυρίως στην επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την εφαρμογή της σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Αττική. Μέσα από την εφαρμογή και την παράλληλη επιμόρφωση, η διαμόρφωση των τελικών γνωρισμάτων και παραμέτρων της προτεινόμενης μεθόδου περιέλαβε τις ανάγκες και τα προβλήματα που ανέκυψαν. Η εφαρμογή στηρίχθηκε στη λειτουργία και μετέπειτα βελτίωση και εξέλιξη συγκεκριμένων διδακτικών εργαλείων, ήτοι Φύλλων Εργασίας Μαθητών και Διδακτικών Σεναρίων. Η τελική παρουσίαση της μεθόδου κατέδειξε και τα ποσοστά εξέλιξης της κριτικής σκέψης των μαθητών. Τα Φύλλα Εργασίας των Μαθητών αξιολογούνται ως προς την εξέλιξη της κριτικής τους σκέψης μέσα από την ποσοτική και ποιοτική τους ανάλυση. Προκύπτει ότι συγκεκριμένες διεργασίες και ερωτήσεις στο πλαίσιο της έρευνας είναι περισσότερο αποτελεσματικές από άλλες, ενώ η ίδια η μέθοδος αφήνει περιθώρια ενίσχυσης αυτών των μέσων από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς έπειτα από την επιμόρφωσή τους και την εξοικείωσή τους με τα συγκεκριμένα εργαλεία και τους αντίστοιχους εκπαιδευτικούς στόχους. Η τελική αποτίμηση της έρευνας και της μεθόδου βασίζεται στην αξιοποίηση και ανάλυση των Φύλλων Εργασίας των Μαθητών και επιβεβαιώνει ότι η μέθοδος δύναται να εφαρμοστεί σε κάθε εκπαιδευτικό πλαίσιο όπου υπάρχει περιθώριο ή έχει στόχο την αξιοποίηση κειμένου. Παράλληλα, οι επιμέρους τεχνικές της μεθόδου είναι εφαρμόσιμες σε κάθε έργο της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας και όχι μόνο σε όσα περιλαμβάνονται στο ισχύον πρόγραμμα σπουδών.