Πρόταση δημιουργίας ανεξάρτητης αρχής ασφάλειας τροφίμων στην Κύπρο με βάση έρευνα πεδίου και συγκριτική μελέτη των συστημάτων ασφάλειας τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση: νομοθετικό πλαίσιο, εμπειρίες και προκλήσεις

Abstract

This study in the beginning examines the national bibliography on National Food Safety Systems (NFSS) of the Member-States (MS) of the European Union (EU) and the EU itself on central level. The main organizational structures of the NFSS, their legal frameworks, their responsibilities, their experiences and challenges relating to NFSS are discussed. In parallel, analyses in depth the current food safety system in Cyprus . The particular researching effort was focused to conduct of an extensive research in Cyprus with the used of prototype questionnaire in order to charted the opinions, the needs and the expectations of all interested parties in the food chain, about the food safety system. The collection of data became with the method of random stratified sampling with final sample of 868 completed questionnaires. The examined population constituted all permanent residents of Cyprus living in urban regions and age over 18 years and the public food control authorities and food businesses.The combination of both the national and international experience had got us an informed insight of the current Cyprus situation, its similarities and differences from the other European Countries and which features of the MS are considered most successful. This provided us with a solid framework within which we had built our overall proposal for the establishment of a single and stand-alone food safety authority in Cyprus.Growing concerns about food safety had led the majority of the MS and many Third Countries which are trade partners of the EU, to review their food safety systems the with scope to increase effectiveness. The study shows that the EU and 22 out of 27 MS had already established a food safety authority or a similar organization at national or federal level. Also, the study illustrates different approaches to the establishment of such agencies. Areas where marked differences in approaches included the division of responsibilities of risk assessment, risk management and risk communication. On the EU level risk assessment and risk communication are responsibilities of European Food Safety Authority whereas risk management a primarily political duty belongs in jurisdiction of the European Commission and the EU Council. In 15 MS all three areas of activity are kept together whereas 12 MS are separated functionally or institutionally the risk assessment and risk communication from the risk management. However, where they were developed NFSS either in the European Union or in Member-States has proved more effective and efficient from the previous status, despite their “misfortune” to experience serious food crises, because they give priority i food control programs making correct exploitation of available economic resources. Cyprus remains between the five countries that hadn’t establish a national food safety authority yet to lead food safety in the island. This research shows that there is a crisis of confidence between the involved parties in the food chain while the huge majority of the sample believes that the various stakeholders do not say the entire truth for food safety. Also the research reveals important weaknesses of the food safety system that render it’s operation ineffective. Particularly, the public food control services do not receive the absolute satisfaction from the sample with regard to the implementation of their duties. The majority of sample they are presented do not know to which competent service should be conduct to report a food hazard , it prevails a generalised confusion for the distribution of responsibilities. Finally, the majority of sample they believe that afterwards our integration in the EU the food safety was improved and they support the creation of a single and independent food safety authority in Cyprus based on EU model.

H εργασία αρχικά προβαίνει σε μελέτη της βιβλιογραφίας των Εθνικών Συστημάτων Ασφαλείας των Τροφίμων (ΕΣΑΤ) των Κρατών-Μελών (ΚΜ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) καθώς και της ίδιας της ΕΕ σε κεντρικό επίπεδο. Οι κύριες οργανωτικές δομές των ΕΣΑΤ, τα νομικά πλαίσια, οι αρμοδιότητες, οι εμπειρίες και οι προκλήσεις σχετικά με ΕΣΑΤ, επίσης συζητούνται. Παράλληλα, καταπιάνεται με την εις βάθος μελέτη και ανάλυση του υφιστάμενου συστήματος ασφαλείας τροφίμων στη Κύπρο. Η συγκεκριμένη ερευνητική εργασία εστιάζεται στην διεξαγωγή έρευνας πεδίου στη Κύπρο με την χρησιμοποίηση πρωτότυπου ερωτηματολογίου προκειμένου να καταγραφούν οι απόψεις, οι ανάγκες και οι προσδοκίες όλων των ενδιαφερόμενων μερών στην τροφική αλυσίδα, όσον αφορά το σύστημα ασφαλείας τροφίμων. Η συλλογή δεδομένων έγινε με τη μέθοδο της τυχαίας στρωματοποιημένης δειγματοληψίας με τελικό δείγμα 868 συμπληρωμένων ερωτηματολογίων. Τον εξεταζόμενο πληθυσμό αποτέλεσαν όλοι μόνιμοι κάτοικοι Κύπρου αστικών περιοχών ηλικίας 18 ετών και άνω καθώς επίσης οι επικεφαλής των δημόσιων αρχών ελέγχου τροφίμων και οι επιχειρήσεις τροφίμων.Ο συνδυασμός της εθνικής και διεθνούς εμπειρίας μας έδωσε μια καλή γνώση της τρέχουσας κατάστασης της Κύπρου, των ομοιοτήτων και των διαφορών της με τα άλλα ΚΜ της ΕΕ και βεβαίως ποια χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ΕΣΑΤ, θεωρούνται επιτυχημένα. Αυτό μας παρείχε ένα στερεό θεμέλιο πάνω στο οποίο βασιστήκαμε για την οικοδόμηση της πρότασης μας για την δημιουργία ενιαίας και ανεξάρτητης αρχής ασφάλειας τροφίμων στη Κύπρο. Οι αυξανόμενες ανησυχίες για τη ασφάλεια των τροφίμων οδήγησαν την πλειοψηφία των ΚΜ και πολλές Τρίτες Χώρες που είναι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ, να αναθεωρήσουν τα συστήματα ασφάλειας τροφίμων τους, με σκοπό να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα τους. Από τα αποτελέσματα της μελέτης φάνηκε ότι, η ίδια η ΕΕ και 22 από τα 27 ΚΜ της ίδρυσαν ήδη μια αρχή ασφαλείας τροφίμων ή παρόμοιο οργανισμό σε εθνικό ή σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Η εργασία επεξηγεί τις διαφορετικές προσεγγίσεις στην καθιέρωση τέτοιων αρχών. Περιοχές όπου παρουσιάζονται αξιοσημείωτες διαφορές στις προσεγγίσεις περιλαμβάνουν τη κατανομή αρμοδιοτήτων της αξιολόγησης του κινδύνου, της διαχείρισης του κινδύνου και της επικοινωνίας του κινδύνου. Σε επίπεδο ΕΕ η αξιολόγηση του κινδύνου και η επικοινωνία του κινδύνου είναι αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλείας Τροφίμων ενώ η διαχείριση του κινδύνου ένα πρώτιστα πολιτικό καθήκον ανήκει στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου της ΕΕ. Σε 15 ΚΜ και οι τρεις τομείς δραστηριοτήτων διατηρήθηκαν μαζί, ενώ 12 ΚΜ διαχώρισαν θεσμικά ή λειτουργικά, την αξιολόγηση του κινδύνου και τη επικοινωνία κινδύνου από τη διαχείριση του κινδύνου.Αξιοσημείωτο δε είναι το γεγονός ότι, όπου αναπτύχθηκαν ΕΣΑΤ στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στα Κράτη-Μέλη της απεδείχθησαν αποτελεσματικότερα και αποδοτικότερα από την προηγούμενη κατάσταση, παρά την «ατυχία» τους να βιώσουν σοβαρές διατροφικές κρίσεις, επειδή δίνουν προτεραιότητα στα προγράμματα ελέγχου τροφίμων κάνοντας σωστή αξιοποίηση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων. Η Κύπρος παραμένει μεταξύ των πέντε χωρών που δεν καθιέρωσαν ακόμα μια εθνική αρχή ασφαλείας τροφίμων για να ηγηθεί της ασφάλειας τροφίμων στο νησί.Από τα αποτελέσματα της έρευνας φάνηκε ότι υπάρχει κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών στη τροφική αλυσίδα καθώς η συντριπτική πλειοψηφία του δείγματος πιστεύει ότι οι διάφοροι «παίκτες» λένε μόνο μέρος της αλήθειας για την ασφάλεια των τροφίμων. Επίσης, η έρευνα φανέρωσε σημαντικές αδυναμίες του συστήματος ασφάλειας τροφίμων οι οποίες καθιστούν την λειτουργία του μη αποτελεσματική. Συγκεκριμένα, οι δημόσιες αρχές ελέγχου τροφίμων δεν λαμβάνουν την απόλυτη ικανοποίηση από το δείγμα όσον αφορά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Η πλειοψηφία του δείγματος παρουσιάζονται να μην γνωρίζουν σε ποια αρμόδια αρχή πρέπει να απευθυνθούν για να αναφέρουν ένα διατροφικό κίνδυνο, επικρατεί δε μια γενικευμένη σύγχυση για την κατανομή των αρμοδιοτήτων. Τέλος η πλειοψηφία του δείγματος πιστεύουν ότι μετά την ένταξη μας στη ΕΕ, η ασφάλεια των τροφίμων βελτιώθηκε και υποστηρίζουν την δημιουργία ενιαίας και ανεξάρτητης αρχής ασφάλειας τροφίμων στην Κύπρο στα πρότυπα της ΕΕ.