Βιολογικές εισβολές και ποικιλότητα: πειραµατική διερεύνηση των επιπτώσεων των εισβολέων σε μεσογειακά ποολίβαδα διαφορετικής ποικιλότητας και σύνθεσης ειδών

Abstract

Η παρούσα διατριβή διαπραγματεύεται τη σημασία της ποικιλότητας στη διαμόρφωση της δεκτικότητας χορτολιβαδικών κοινοτήτων σε εισβολές νέων ειδών. Αντλεί τη θεωρητική της βάση από τη σχετική διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία και τα ευρήματά της από πολλαπλή πειραματική μελέτη σε Μεσογειακά συνθετικά ποολίβαδα διαφορετικής αρχικής ποικιλότητας και σύνθεσης ειδών που διεξήχθη μεταξύ των ετών 1998-2003 στη Λέσβο. Σκοπός της διατριβής είναι να μελετήσει διαφορετικά συστατικά στοιχεία της απόδοσης των εισβολέων σε συνάρτηση αφενός µε την ποικιλότητα των κοινοτήτων υποδοχής και αφετέρου µε την επίδραση της διαταραχής της φωτιάς, αλλά και να εξετάσει τη χρονική μεταβολή της σχέσης ποικιλότητας και δεκτικότητας στην εισβολή. Τα ερωτήματα στα οποία αποπειράται να απαντήσει είναι τα εξής: 1. ποια η συσχέτιση μεταξύ της ποικιλότητας των κοινοτήτων υποδοχής και του αριθμού ειδών των εισβολέων; 2. πώς επηρεάζουν τα βιοτικά και αβιοτικά χαρακτηριστικά των κοινοτήτων υποδοχής την αφθονία των εισβολέων; 3. ποια είναι τα μορφώματα εμφάνισης των εισβολέων σε σχέση µε την ποικιλότητα και ταξινομική σύνθεση των κοινοτήτων υποδοχής; 4. πώς επιδρά η φωτιά στη δεκτικότητα των κοινοτήτων στην εισβολή; 5. ποια η απόκριση της ανθεκτικότητας στην εισβολή στην αλληλεπίδραση ποικιλότητας και φωτιάς; 6. πώς διαμορφώνεται μακροχρόνια η συσχέτιση της αρχικής ποικιλότητας των κοινοτήτων υποδοχής και της δεκτικότητάς τους στις εισβολές; 7. ποια κοινοτικά χαρακτηριστικά καθορίζουν, μακροχρόνια, την ανθεκτικότητα των κοινοτήτων στην εισβολή; Η πορεία που θα ακολουθηθεί είναι η εξής: Στο Κεφάλαιο 1 γίνεται αναφορά στη φύση του φαινομένου των εισβολών και στις επιπτώσεις του σε οικοσυστηµικό, διαχειριστικό και οικονομικό επίπεδο. Κατατίθονται, επίσης, κάποιοι προβληματισμοί σχετικά µε τις κοινωνικές διαστάσεις του ζητήματος και την εμπλοκή της επιστημονικής αντίληψής του στη διαμόρφωση των διαστάσεων αυτών. Στο Κεφάλαιο 2 διατυπώνονται βασικοί ορισμοί γύρω από τις εισβολές και γίνεται αναφορά στη σημασία των εισβολών και στα ερωτήματα που εγείρουν στο θεωρητικό πλαίσιο της Οικολογίας. Το κύριο μέρος αυτού του κεφαλαίου αφορά στην επισκόπηση παλαιότερης και πρόσφατης βιβλιογραφίας για τη σχέση ποικιλότητας-εισβολών και στις βασικές υποθέσεις ερμηνείας που έχουν προταθεί γι’ αυτή τη σχέση. Στο Κεφάλαιο 3 περιγράφεται ο πειραματικός σταθμός και η διαδικασία που ακολουθήθηκε για τη μορφοποίησή του, για τη δημιουργία των πειραματικών κοινοτήτων και για την επιλογή των φυτικών ειδών των κοινοτήτων υποδοχής. Το Κεφάλαιο 4 µας εισάγει στο κυρίως πείραμα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής. Κατά την αρχική φάση της διαδικασίας της φυσικής εισβολής, εξετάζεται η επίδραση της ποικιλότητας των κοινοτήτων υποδοχής στη δεκτικότητά τους στις εισβολές. Στο Κεφάλαιο 5 περιγράφονται τα αποτελέσματα του δεύτερου πειράματος που, και πάλι κατά το αρχικό στάδιο της διαδικασίας, εξετάζει την επίδραση της φωτιάς, της ποικιλότητας και την αλληλεπίδρασή τους στην ανθεκτικότητα των κοινοτήτων υποδοχής στην εισβολή. Στο Κεφάλαιο 6 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της µμακροχρόνιας μελέτης της εισβολής. Πέντε χρόνια μετά την έναρξη της φυσικής εισβολής διερευνάται η συσχέτιση της αρχικής ποικιλότητας και των συστατικών στοιχείων της εισβολής, καθώς και η μεταβολή της στο χρόνο. Γίνεται, επίσης, απόπειρα ερμηνείας των παρατηρούμενων µμορφωμάτων της δεκτικότητας στην εισβολή, µε βάση κάποια χαρακτηριστικά της δομής των κοινοτήτων υποδοχής. Η διατριβή ολοκληρώνεται στο κεφάλαιο 7 µε µια γενική συζήτηση για τα ευρήματα, τα συμπεράσματα και τα νέα ερωτήματα που προέκυψαν από τα παραπάνω πειράματα. Ακολουθούν δύο παραρτήματα µε τα δημοσιευμένα άρθρα των μελετών που περιγράφονται στα Κεφάλαια 4 και 5, στην αγγλική. Συγκεκριμένα, τα Παραρτήματα I και II αφορούν σε δημοσιεύσεις στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά Oikos 98: 239-250 (2002) και Oecologia 143: 428-437 (2005), αντιστοίχως. Τέλος, το Παράρτημα ΙΙΙ περιλαμβάνει κατάλογο των συμμετοχών σε συνέδρια και των δημοσιεύσεων σε περιοδικά µε κριτές, µε θέματα σχετικά του αντικειμένου της διατριβής αλλά και ευρύτερου επιστηµονικού-οικολογικού ενδιαφέροντος.