Η αρχή της ισότητας των όπλων και τα διαδικαστικά προνόμια του δημοσίου στην πολιτική δίκη

Abstract

The aim of the thesis is the monographic approach of the principle of equality of arms in civil proceedings in order to designate its contribution to the realization of the rule of law, but also to present its unfortunately many violations on the grounds of the procedural privileges of the State. Τhe first chapter has a clearly introductory character on the concept of equality, while it attempts to approach legal equality on the grounds of the Constitution, as well as on the grounds of the fundamental rights of the European Union. In the second chapter the historic, policy and legislative foundations of the principle of equality of parties, as the cornerstone of a fair trial, are analyzed. In addition, the more specialized facets of the principle on a procedural level -and specifically of the equal treatment by the law and of the equal treatment by the judge- are presented. In the light of the rich case law of the European Court of Human Rights, the principle of equality of arms is then conceptually illustrated. Finally, the thesis affirms the unswerving maintenance of the typical equality of the parties on the grounds of procedural law. The third chapter distinguishes the cases in which the procedural legislator introduces a special provision in favor of the one or the other party so that typical equality can essentially be enforced, the provisions that constitute only tolerable or apparent deviations of procedural equality, and finally the provisions that indeed violate it. As it is clearly demonstrated in the thesis within the Greek Code of Civil Procedure the infringements of procedural equality are marginal and rare between private litigants. On the contrary, in our Country the violation of the equality of arms can be traced in the unwholesome phenomenon of the procedural insolence of the State. The procedural privileges of the State are highlighted in the fourth chapter. One of the basic conclusions that are drawn from their analytical overview is that many of the deviated in favor of the State provisions do not continue to serve in a visible way the particular and existing nowadays public interest. In the fifth chapter the thesis deals with the issue of the legal consequences of the violation of the equality of arms, concluding that the choice adopted by the Greek jurisprudence, but also by the European Court of Human Rights to extend privileges of the State to private litigants is dogmatically unorthodox. In the sixth and last chapter, an effort is made to define the principle of equality of arms on the grounds of arbitration, mediation and administrative procedure in Antitrust proceedings before the Commission.

Στόχος της διατριβής είναι η μονογραφική προσέγγιση της αρχής της ισότητας των όπλων στο πλαίσιο της πολιτικής δίκης, ώστε να αναδειχθεί η συμβολή της στην πραγμάτωση του μεγάλου αγαθού που λέγεται κράτος δικαίου, αλλά και να καταδειχθούν οι πλείστες δυστυχώς παραβιάσεις της σε επίπεδο διαδικαστικών προνομίων του Δημοσίου. Το πρώτο κεφάλαιο έχει καθαρώς εισαγωγικό της γενικής ιδέας της ισότητας χαρακτήρα, ενώ επιχειρείται και μια προσέγγιση της νομικής ισότητας, τόσο σε επίπεδο Συντάγματος, όσο και σε επίπεδο θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται τα ιστορικά, δικαιοπολιτικά και νομοθετικά θεμέλια της αρχής της ισότητας των διαδίκων, ως ακρογωνιαίου λίθου μιας χρηστής δίκης. Επίσης, παρουσιάζονται οι ειδικότερες εκφάνσεις της αρχής σε δικονομικό επίπεδο, και συγκεκριμένα της ίσης μεταχείρισης από το νόμο και της ίσης μεταχείρισης από τον δικαστή. Με αρωγό την πλούσια νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σκιαγραφείται εν συνεχεία εννοιολογικά η αρχή της ισότητας των όπλων. Τέλος, η διατριβή τάσσεται υπέρ της απαρέγκλιτης τήρησης της τυπικής ισότητας των διαδίκων στο χώρο του δικονομικού δικαίου, καθώς δικαστική στάθμιση με άνισους για όλους τους διαδίκους όρους ισοδυναμεί με άρνηση παροχής έννομης προστασίας. Μάλιστα, τυχόν περιορισμός της τυπικής ισότητας λόγω της ανάγκης προστασίας του γενικότερου συμφέροντος θα πρέπει να γίνεται σε εξόχως ακραίες περιπτώσεις. Στο τρίτο κεφάλαιο διαχωρίζονται οι περιπτώσεις όπου ο δικονομικός νομοθέτης εισάγει ορισμένης μορφής εύνοια υπέρ του ενός ή του άλλου διαδίκου προκειμένου να πραγματώσει ουσιαστικά την τυπική ισότητα, οι ρυθμίσεις που συνιστούν ανεκτές ή φαινομενικές μόνο αποκλίσεις της διαδικαστικής ισότητας και τέλος οι διατάξεις που πράγματι την παραβιάζουν. Όπως καταδεικνύεται ξεκάθαρα στη διατριβή στο σύστημα του ΚΠολΔ οι ρωγμές είναι οριακές και σπάνιες στις σχέσεις μεταξύ των ιδιωτών. Αντίθετα, στη Χώρα μας η παραβίαση της ισότητας των όπλων εντοπίζεται στο νοσηρό φαινόμενο της διαδικαστικής υπεροπλίας του Δημοσίου. Στο τέταρτο κεφάλαιο επισημαίνονται επώνυμα τα δικονομικά προνόμια του Δημοσίου τόσο στο πλαίσιο της διαγνωστικής διαδικασίας, όσο και στο πλαίσιο της αναγκαστικής εκτέλεσης. Ένα από τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την αναλυτική επισκόπησή τους είναι ότι πολλές από τις αποκλίνουσες υπέρ του Δημοσίου ρυθμίσεις δεν εξακολουθούν να υπηρετούν με ορατό τρόπο, συγκεκριμένο και υπαρκτό σήμερα δημόσιο συμφέρον. Στο πέμπτο κεφάλαιο η μελέτη πραγματεύεται το ζήτημα των έννομων συνεπειών της παραβίασης της ισότητας των όπλων, καταλήγοντας ότι αποτελεί ανορθόδοξη δογματικά επιλογή η υιοθετούμενη από την εγχώρια νομολογία, αλλά και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μεθόδευση της επέκτασης των προνομίων του Δημοσίου και στους ιδιώτες. Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο γίνεται μια προσπάθεια οριοθέτησης της αρχής της ισότητας των όπλων στο πλαίσιο της διαιτησίας, της διαμεσολάβησης και της διοικητικής διαδικασίας ελέγχου του ανταγωνισμού.