Επιχειρηματικότητα και εκπαίδευση: η συμβολή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων επιχειρηματικότητας στην ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος των νέων στην Ελλάδα

Abstract

The purpose of this doctoral dissertation is to present a conceptual overview of entrepreneurship and entrepreneurial education, to highlight the role and necessity of entrepreneurship education in fostering entrepreneurship and to formulate relevant research proposals.For this purpose, is attempted, through secondary research, the recording of relevant European Union policies and current situation on the Greek education system but also in other European Union countries. Moreover, the primary research in higher education institutions, using as a primary research tool the questionnaire and a sample of 786 student trainees in entrepreneurship and 85 teachers who have taught entrepreneurship courses, is an effort to investigate both the degree of student participation in entrepreneurship education programs in secondary and tertiary education and the attitudes, the opinions and the entrepreneurial intentions of students who have participated in entrepreneurship education programs such as courses, seminars and competitions. An additional objective is to investigate the contribution of entrepreneurship education in the development of youth entrepreneurship and to record the opinions and proposals of professors who teach entrepreneurship courses. Finally, through interviews with young entrepreneurs who represent other entrepreneurs is attempted the recording of their views and proposals on entrepreneurship and the role of education in fostering youth entrepreneurship.The findings of the statistical analysis, for which were used statistical tools of descriptive and inferential statistics, showed that the majority of participants did not receive knowledge about entrepreneurship during secondary education, while the situation is better in higher education. Regarding entrepreneurship education programs implemented in higher education, these have a significant impact in shaping positive attitudes, opinions and perceptions of students towards entrepreneurship. Specifically, it is concluded a positive correlation among the type of educational program in which students participated, the knowledge they have acquired in secondary and higher education, the monitoring of events on entrepreneurship, their participation in business idea competitions, their knowledge regarding the existence of university and non-university activities related to entrepreneurship and the chance to start a business in the next three years, their belief that they have to be able to set up business and the extent to which they consider that they have the knowledge to create their own business. In addition, a positive correlation is observed among the responses of students to the above issues and the factors related to the incentives and inhibitory agents for entrepreneurial activity and the students’ estimated feasibility, desirability and ability of business activity. Moreover, these views are shared, to a large extent, by the professors who teach entrepreneurship courses and who consider that entrepreneurship education enhances self employment intention to the students and provides them with the necessary skills to develop entrepreneurial mindset. Finally, one should also consider the opinions of representatives of young entrepreneurs on entrepreneurship and entrepreneurship education.

Ο σκοπός αυτής της διδακτορικής διατριβής είναι, αρχικά, η εννοιολογική ανασκόπηση των εννοιών της επιχειρηματικότητας και της επιχειρηματικής εκπαίδευσης, η ανάδειξη του ρόλου και της αναγκαιότητας της επιχειρηματικής εκπαίδευσης στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και η διατύπωση σχετικών ερευνητικών προτάσεων. Για το σκοπό αυτό, επιχειρείται, μέσω της δευτερογενούς έρευνας, η καταγραφή των σχετικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της υπάρχουσας κατάστασης κυρίως στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη συνέχεια, με την πρωτογενή έρευνα στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με κύριο ερευνητικό εργαλείο το ερωτηματολόγιο και με δείγμα 786 φοιτητών-εκπαιδευομένων στην επιχειρηματικότητα και 85 καθηγητών οι οποίοι έχουν διδάξει μαθήματα επιχειρηματικότητας, γίνεται προσπάθεια να διερευνηθούν τόσο ο βαθμός συμμετοχής των σπουδαστών σε εκπαιδευτικά προγράμματα επιχειρηματικότητας στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση όσο και οι στάσεις, οι απόψεις και οι προθέσεις των σπουδαστών που έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα για την επιχειρηματικότητα (μαθήματα, σεμινάρια και διαγωνισμούς) και οι αντίστοιχες ποικίλες επιπτώσεις τους, καθώς και οι απόψεις και οι προτάσεις των καθηγητών που διδάσκουν μαθήματα επιχειρηματικότητας. Επίσης, με ερευνητικό εργαλείο το ερωτηματολόγιο συνέντευξης επιχειρήθηκε η καταγραφή απόψεων και προτάσεων επιχειρηματιών εκπροσώπων νέων επιχειρηματιών σχετικά με την επιχειρηματικότητα και το ρόλο της εκπαίδευσης στην καλλιέργεια του επιχειρηματικού πνεύματος των νέων. Τα ευρήματα από τη στατιστική ανάλυση, για την οποία χρησιμοποιήθηκαν στατιστικά εργαλεία της περιγραφικής και επαγωγικής στατιστικής, έδειξαν ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων δεν έχει λάβει γνώσεις σε θέματα επιχειρηματικότητας κατά τη διάρκεια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ η κατάσταση είναι καλύτερη σε τριτοβάθμιο επίπεδο. Όσον αφορά τα προγράμματα επιχειρηματικής εκπαίδευσης που υλοποιούνται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αυτά έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση θετικών στάσεων, απόψεων και αντιλήψεων των σπουδαστών απέναντι στην επιχειρηματικότητα. Συγκεκριμένα, συμπεραίνεται θετική συσχέτιση μεταξύ των απαντήσεων των φοιτητών όσον αφορά τη μορφή του εκπαιδευτικού προγράμματος στο οποίο συμμετείχαν, τις γνώσεις που αυτοί απέκτησαν στη δευτεροβάθμια και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την παρακολούθηση από μέρους τους εκδηλώσεων επιχειρηματικότητας, τη συμμετοχή τους σε διαγωνισμούς επιχειρηματικής ιδέας, τη γνώση ύπαρξης δράσεων πανεπιστημιακών και εξωπανεπιστημιακών φορέων για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και την πιθανότητα να ιδρύσουν επιχείρηση στα επόμενα τρία χρόνια, την πεποίθηση τους ότι μπορούν να ξεκινήσουν μια δική τους επιχείρηση και το βαθμό που θεωρούν ότι έχουν τις γνώσεις να δημιουργήσουν μια δική τους επιχείρηση. Επίσης, θετική συσχέτιση παρατηρείται και μεταξύ των απαντήσεων των φοιτητών στα παραπάνω ζητήματα και των παραγόντων που αφορούν τα κίνητρα και τους ανασταλτικούς παράγοντες ανάληψης επιχειρηματικής δράσης καθώς και την εκτιμώμενη από τους ίδιους δυνατότητα, επιθυμία και ικανότητα επιχειρηματικής δραστηριοποίησης. Επιπλέον, τις απόψεις αυτές συμμερίζονται, σε μεγάλο βαθμό, και οι καθηγητές που διδάσκουν μαθήματα επιχειρηματικότητας, οι οποίοι θεωρούν πως η επιχειρηματική εκπαίδευση ενισχύει την πρόθεση αυτοαπασχόλησης στους φοιτητές, παρέχοντάς τους τα απαραίτητα εφόδια να αναπτύξουν επιχειρηματική σκέψη, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις των εκπροσώπων των νέων επιχειρηματιών για την επιχειρηματικότητα και την επιχειρηματική εκπαίδευση.