Τα στενά που χρησιμοποιούνται για τη διεθνή ναυσιπλοΐα: θεωρία και πρακτική

Abstract

The aim of this thesis is the systematic classification and clarification of all the matters concerning the straits used for international navigation. It answers to the question “what is the legal status of the straits used for international navigation?”. The methodology used was the historical research in order to discover the trends of theory and jurisprudence as well as the Sate practice that create the legal status, and the quest for those undependable factors which determined and determine the decisions of the courts (e.g. the existence of a convention, international custom, force majore, armed conflict etc).Additionally, in a micro level of analysis, the thesis examined the effect the straits used for international navigation regime had to the Greek legal order.Lukewise, the present thesis provides a definition for all cases of international straits in accordance with the conventional and customary history of the concept and the relevant rules of passage. Moreover, it classified state practice, and considered two case studies, the one concerning the seas surrounding Greece and the other concerning the Straits of Dardanelles, Sea of Marmara, and Bosporus (Straits), pointing out the effect of UNCLOS III and the 1936 Montreux Convention on them respectively.Hence, in the Aegean two strategic corridors are formed consisting of 17 straits used for international navigation even if Greece expands its territorial sea to 12 nm. In the case of Straits the effort of Turkey to disengage itself from the Monteux Convention is highlighted but without taking the risk of implementing more relaxed rules of passage like those in UNCLOS III.Additionally, it was found that the majority of States seems to be satisfied by the current status, remaining silent on the matter. Likewise, very few are the States agreed on separation schemes for traffic safety or sea lanes with IMO or have implemented the concept and status of the straits used for international navigation in their legislation.The involvement of IMO is also problematic since there is no rule for the implementation of air corridors or the case there is no agreement between the Straits State or States and the IMO. Lastly, the regime of straits used for international navigation was examined in the case of an armed conflict and the findings were that although there is respect to neutrality the relevant State practice was found not to be uniform.

Ο σκοπός της διατριβής είναι η συστηματική καταγραφή και η αποσαφήνιση των ζητημάτων που σχετίζονται με τα στενά που χρησιμοποιούνται για τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Απαντά δε στο ερώτημα «ποιό το νομικό καθεστώς των στενών που χρησιμοποιούνται για τη διεθνή ναυσιπλοΐα;». Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε είναι κατ’ αρχήν η ιστορική έρευνα για να εντοπισθούν οι τάσεις της θεωρίας, της νομολογίας και της πρακτικής των κρατών που διαμορφώνουν το συγκεκριμένο νομικό καθεστώς και η αναζήτηση των διακριτών εκείνων μεταβλητών που καθόρισαν και καθορίζουν την τάση της νομολογίας (π.χ. ύπαρξη ή μη συνθηκών, διαμόρφωση εθιμικών κανόνων, εξαιρετικές καταστάσεις, πόλεμος κ.α.).Επιπρόσθετα, ερευνήθηκε η τυχόν επίδραση των ρυθμίσεων για τα στενά που χρησιμοποιούνται για τη διεθνή ναυσιπλοΐα στην ελληνική έννομη τάξη, σε ένα μικροσκοπικό πλέον επίπεδο ανάλυσης. Έτσι, η παρούσα διατριβή περιέγραψε το νομικό καθεστώς που διέπει τα στενά που χρησιμοποιούνται για τη διεθνή ναυσιπλοΐα και έδωσε για πρώτη φορά έναν μη περιπτωσιολογικό ορισμό για αυτά καλύπτοντας με επάρκεια την τυπολογία που έχει δημιουργηθεί εθιμικά και συμβατικά. Παράλληλα, κατέγραψε την πρακτική των κρατών, εξέτασε δύο συγκεκριμένες περιοχές με διεθνή στενά, αυτές πέριξ της Ελλάδας και τα στενά των Δαρδανελίων της θάλασσας του Μαρμαρά και του Βοσπόρου (Στενά) στην Τουρκία και ανέδειξε τις επιπτώσεις που έχουν στις συγκεκριμένες περιοχές οι ρυθμίσεις της U.N.C.L.O.S. III και του Montreux αντίστοιχα. Ουσιαστικά στο Αιγαίο δημιουργούνται δύο στρατηγικής φύσεως δίαυλοι που υποστηρίζονται από 17 διεθνή στενά σε μικρό αριθμός των οποίων εφαρμόζεται κίνηση transit ακόμα και με αύξηση της χωρικής θάλασσας στα 12 ν.μ. από την Ελλάδα. Στην περίπτωση των Στενών διαπιστώθηκε η προσπάθεια της Τουρκίας να απεμπλακεί από τη Σύμβαση του Montreux χωρίς όμως να διακινδυνεύσει την εφαρμογή ενός ελαστικότερου καθεστώτος διέλευσης όπως αυτό που προκρίνει η U.N.C.L.O.S. III.Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών των στενών ικανοποιείται, μάλλον προσχηματικά, με το ισχύον καθεστώς σιωπώντας. Ελάχιστα είναι τα κράτη που έχουν, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, εισάγει τις νέες ρυθμίσεις στην εσωτερική τους νομοθεσία και ακόμη πιο λίγα αυτά που έχουν συμφωνήσει τόσο μεταξύ τους όσο και με τον Ι.Μ.Ο. για τη δημιουργία σχημάτων διαχωρισμού κυκλοφορίας ή διαύλων. Προβληματική διαπιστώθηκε και η συμβολή του Ι.Μ.Ο. στη διαδικασία καθορισμού σχημάτων διαχωρισμού κυκλοφορίας καθόσον το παράκτιο κράτος προτείνει αλλά ο Ι.Μ.Ο. υιοθετεί τα σχήματα αυτά μετά από συμφωνία με το πρώτο. Δεν υφίσταται λύση σε περίπτωση διαφωνίας όπως δεν υφίσταται πρόβλεψη για την αεροπλοΐα. Τέλος, η διατριβή εξέτασε το ζήτημα των διεθνών στενών από την άποψη του Δίκαιου των Ενόπλων Συγκρούσεων στο οποίο κυρίαρχο ρόλο έχει ο σεβασμός στην ουδετερότητα, ενώ παράλληλα διαπιστώθηκε ανομοιομορφία πρακτικής από τα κράτη στις πλέον πρόσφατες πολεμικές συγκρούσεις.