Εγχειρίδια φυσικών επιστημών δημοτικού σχολείου: αναγνώσεις μαθητών και δασκάλων

Abstract

ABSTRACTThe aim of this PhD thesis is to analyze the way educators and primary education pupils decode the pedagogical messages found in the primary school books of Natural Sciences. More specifically, these pedagogical messages are analyzed on the basis of classification, framing and formality factors as they are formed by both the linguistic and visual part of the books, as well as by the synthesis of their pages.As for the research of the way both educators and pupils decode and recognize the pedagogical messages found in the school books, structured interviews were conducted with 30 individuals from each group. The objective of these interviews was not only the research of whether both educators and pupils are capable to recognize the right levels of classification, framing and formality, but also the criteria employed during this process. According to our findings, both educators and pupils are able to define to a great extend - and even equally able – the basic pedagogical messages of the school textbooks in terms of classification, framing and formality. However, the level of framing of both the linguistic and the visual part of the textbooks seems to be mostly recognized by the educators rather than the pupils.Despite the generally high level of classification, formality and framing identification, the relevant criteria used are not fully processed. The educators seem to be better at employing a higher variety of criteria for the recognition of the level of classification, formality and framing of a written text. On the contrary, the pupils are better at recognizing relevant criteria for the recognition of the levels of classification and formality of the visual part.Concluding, we should mention that a great factor that influences the recognition of pedagogical messages in school books, is the educators’ exposure to “texts” –circulated both within school and out of school contexts– of Natural Sciences which seems to intensify the recognition rules, as far as the texts’ features and their roles, whereas such an issue does not apply to pupils.

ΠΕΡΙΛΗΨΗΣτόχος της έρευνας είναι να αναλυθεί ο τρόπος με τον οποίο αποκωδικοποιούν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης τα παιδαγωγικά μηνύματα των σχολικών βιβλίων των Φυσικών Επιστημών του Δημοτικού.Τα παιδαγωγικά μηνύματα του σχολικού βιβλίου ειδικότερα, αναλύονται με βάση τις διαστάσεις της ταξινόμησης, της περιχάραξης και της τυπικότητας όπως αυτές διαμορφώνονται από το γλωσσικό και το απεικονιστικό μέρος των βιβλίων αλλά και από τη σύνθεση των σελίδων του. Για την διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές αποκωδικοποιούν τα παιδαγωγικά μηνύματα των σχολικών βιβλίων και άρα τα αναγνωρίζουν υλοποιήθηκαν δομημένες συνεντεύξεις, με δείγμα τριάντα (30) ατόμων αντίστοιχα από την κάθε ομάδα. Στόχος των συνεντεύξεων ήταν όχι μόνο η διερεύνηση του εάν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές είναι σε θέση να αναγνωρίζουν σωστά τα επίπεδα της ταξινόμησης, της περιχάραξης και της τυπικότητας, αλλά επιπλέον η αποτύπωση των κριτηρίων που χρησιμοποιούν κατά τη σχετική διαδικασία.Με βάση την έρευνα προκύπτει ότι οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές σε μεγάλο βαθμό είναι σε θέση να διακρίνουν - και μάλιστα εξίσου - τα βασικά παιδαγωγικά χαρακτηριστικά των κειμένων του σχολικού βιβλίου με όρους ταξινόμησης, τυπικότητας και περιχάραξης. Μόνες εξαιρέσεις αποτελούν η αναγνώριση της περιχάραξης τόσο του γραπτού όσο και του απεικονιστικού μέρους του κειμένου, όπου φαίνεται να αναγνωρίζεται περισσότερο από τους εκπαιδευτικούς παρά από τους μαθητές. Παρά ωστόσο το γενικά υψηλό βαθμό αναγνώρισης των χαρακτηριστικών της ταξινόμησης, της τυπικότητας και της περιχάραξης, τα αντίστοιχα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για αυτή την αναγνώριση δεν είναι ιδιαίτερα επεξεργασμένα. Οι εκπαιδευτικοί φαίνεται να υπερτερούν ως προς το εύρος των κριτηρίων που επικαλούνται για την αναγνώριση της ταξινόμησης, της τυπικότητας, και της περιχάραξης του γραπτού μέρους του κειμένου. Αντίθετα οι μαθητές υπερτερούν ως προς την επεξεργασία των κριτηρίων που χρησιμοποιούν για την αναγνώριση της ταξινόμησης και της τυπικότητας του απεικονιστικού μέρους.Ως προς τους παράγοντες που επηρεάζουν την αναγνώριση των παιδαγωγικών μηνυμάτων των σχολικών βιβλίων το συμπέρασμα το οποίο προκύπτει από τα επιμέρους ευρήματα είναι ότι η έκθεση των εκπαιδευτικών σε «κείμενα» (τόσο σχολικά όσο και εξωσχολικά) των Φυσικών Επιστημών φαίνεται να οξύνει τους κανόνες αναγνώρισης ως προς τα διάφορα χαρακτηριστικά και το ρόλο τους, γεγονός που δεν φαίνεται να συμβαίνει ιδιαίτερα με τους μαθητές.