Διδακτικές οπτικές και κριτικά στοχαστικές διεργασίες διδασκόντων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: ποσοτική και ποιοτική διερεύνηση με βάση την προσέγγιση Τpi (teaching perspectives inventory), την τυπολογία Βiglan και το μοντέλο Soft (scholarship of teaching)

Abstract

The present doctoral dissertation explores the relationship between 114 Greek University Professors’ teaching perspective and their discipline. Their dominant teaching perspective was detected by the use of Pratt and Collins’ Teaching Perspectives Inventory (TPI). The distinction of the disciplines is based on Biglan’s classification in Hard/Pure, Hard/Applied, Soft/Pure and Soft/Applied fields. We further explored the level of professors’ critical reflection (process reflection and premise reflection) underpinning their teaching perspectives with regard to three domains of their knowledge: Curricular (aims of teaching), Pedagogical/Psychological (knowledge about teaching and learning processes) and Instructional knowledge (teaching practices). For this purpose we used as a research tool Kreber and Cranton’s SofT (Scholarship of Teaching) model, deducted from Mezirow’s Transformative learning theory. Therefore, this study is grounded on the assumptions of the field of Adult Education. A basic finding of the present study is that the field (professor’s academic discipline) influences the adoption of certain teaching perspectives: Student-centered teaching perspectives dominate mostly Soft/Applied and Soft/Pure disciplines, while Teacher-centered teaching perspectives dominate primarily, the Hard fields. However, a teaching perspective and a discipline are interrelated, according to the findings of this study. The Transmission (teacher-centered) teaching perspective dominates all the four clusters of Greek academics’ disciplines, mainly underpinning their beliefs about teaching and learning and their teaching actions. Their teaching objectives scored higher on the Developmental teaching perspective (student-centered) instead. Consequently, a teaching perspective comes as a result also, of the professor’s personal characteristics and of the characteristics of the larger (national, social, cultural and historical) and of the specific teaching context , according to this study’s findings. The correlation of professors’ beliefs, intentions and actions, primarily according to both their dominant and back-up teaching perspectives, revealed that an academic’s teaching philosophy is multifocal. Regarding the indicators of critical reflection, fewer of them were recorded for the critical reflection of assumptions (premise reflection). As well, apart from the indicators already recorded by the research published and based on the Soft model, in this study were detected 58 additional indicators. The average of the indicators for both types of critical reflection was found that depends: a) on the kind of a professor’s dominant teaching perspective and its relationship with his/her discipline, b) on the correlation between the dominant with his/her back-up teaching perspective (the correlation between student-centered dominant an back-up perspectives scored the highest averages in both the two levels of critical reflection (process and premise) and the three domains of knowledge (curricular, pedagogical, instructional), c) on the convergence between professor’s beliefs, intentions and actions, and primarily between their espoused teaching and learning intentions and their teaching actions (especially when intentions and actions both converge towards student-centered perspectives) and d) on the widening of their teaching experience through pedagogical training, or through their engagement with different teaching and learning contexts, mainly with Adult Education contexts.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση της διδακτικής οπτικής 114 ελλήνων μελών ΔΕΠ σε σχέση με το επιστημονικό τους πεδίο. Το είδος της διδακτικής οπτικής ανιχνεύθηκε μέσω του ερωτηματολογίου ΤΡΙ των Pratt and Collins, ενώ η διάκριση των επιστημονικών πεδίων βασίστηκε στην ταξινομία Biglan. Παράλληλα, διερευνήθηκε το επίπεδο της κριτικά στοχαστικής διεργασίας , στην οποία εδράζεται η διδακτική τους οπτική, σε ό,τι αφορά τους τομείς της γνώσης τους σχετικά με: τους στόχους προς τους οποίους αποβλέπει η διδασκαλία τους, το πώς αντιλαμβάνονται τη διδακτική/μαθησιακή διεργασία και τις διδακτικές τους πρακτικές. Εν προκειμένω, αξιοποιήθηκε το μοντέλο SofT των Kreber and Cranton, το οποίο βασίστηκε στη θεωρία της Μετασχηματίζουσας Μάθησης. Συνεπώς, η παρούσα έρευνα θεμελιώνεται στις αρχές του πεδίου της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Βασικό εύρημα αποτέλεσε ότι το επιστημονικό πεδίο επηρεάζει την υιοθέτηση ανάλογων διδακτικών οπτικών: Μαθητοκεντρικών, κατά βάση, για τα Ήπια εφαρμοσμένα και θεωρητικά πεδία, και Δασκαλοκεντρικών για τα Σκληρά πεδία. Διδακτική οπτική και επιστημονικό πεδίο ωστόσο, βρέθηκε ότι συνδέονται με σχέση αμοιβαίας επίδρασης. Η οπτική της Μεταβίβασης (Δασκαλοκεντρική) υιοθετείται από τους έλληνες διδάσκοντες όλων των πεδίων, κυρίως ως προς τις πεποιθήσεις και τις πρακτικές τους. Αντίθετα, οι στόχοι τους, σημειώνουν τις υψηλότερες μετρήσεις στη Μαθητοκεντρική οπτική της Ανάπτυξης. Η διδακτική οπτική συνεπώς, διαμορφώνεται και με βάση τα ιδιαίτερα προσωπικά χαρακτηριστικά κάθε μέλους ΔΕΠ, αλλά και από το ευρύτερο (εθνικό, κοινωνικό, πολιτισμικό και ιστορικό) και το ειδικότερο πλαίσιο της διδασκαλίας. Ο συσχετισμός επίσης, των πεποιθήσεων, των προθέσεων και των διδακτικών πρακτικών των διδασκόντων, όπως αυτά αποτυπώνονται κυρίως στο πλαίσιο της κύριας και της εφεδρικής τους οπτικής, κατέδειξε ότι η διδακτική τους φιλοσοφία είναι πολυσήμαντη. Σε ό,τι αφορά τους δείκτες κριτικού στοχασμού, οι λιγότεροι καταγράφηκαν για τον κριτικό στοχασμό επί των βασικών υποθέσεων. Επίσης, πέραν των δεικτών που ανιχνεύθηκαν με το μοντέλο SofT, στην παρούσα έρευνα εντοπίστηκαν 58 νέοι δείκτες. Οι μέσοι όροι των δεικτών των δύο ειδών κριτικού στοχασμού και στους τρεις τομείς γνώσης, βρέθηκε ότι εξαρτώνται: α) Από το είδος των κύριων οπτικών, και του συσχετισμού τους με το επιστημονικό πεδίο των διδασκόντων. β) Από το συνδυασμό μεταξύ κύριας και εφεδρικής οπτικής (ο συνδυασμός μεταξύ Μαθητοκεντρικών κύριων και εφεδρικών διδακτικών οπτικών συγκέντρωσε τους υψηλότερους μέσους όρους και στα δύο είδη κριτικού στοχασμού και στους τρεις τομείς γνώσης). γ) Από τη σύγκλιση μεταξύ πεποιθήσεων, προθέσεων και πρακτικών και κυρίως, μεταξύ εκπεφρασμένων διδακτικών στόχων και επακόλουθων διδακτικών πρακτικών (ειδικά αν τα δύο τελευταία, συγκλίνουν προς το Μαθητοκεντρισμό) και δ) από τη διεύρυνση της διδακτικής εμπειρίας, μέσω της παιδαγωγικής κατάρτισης ή της ενασχόλησης των διδασκόντων με άλλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και δη, Εκπαίδευσης Ενηλίκων.