Επικινδυνότητα και νεανική παραβατικότητα: διαστάσεις και επανοριοθετήσεις στην κοινωνία της διακινδύνευσης

Abstract

Τhe main aim of the thesis was to investigate the interconnection of the concept of dangerousness to the phenomenon of juvenile delinquency both in criminological theory and in terms of criminal policy since the 19th century until the present social condition, which is analyzed in the light of "risk society " perception.From a systematic point of view, the thesis is structured in two books which distinguish the theoretical from the research part.In particular, the First Book deals with the multilevel interconnection between the concept of dangerousness to the perception and the treatment of juvenile delinquency in criminal theory and in criminal policy from the 19th century until today. The First Book is structured in three parts. In Part A the author examines the conditions, the ways and the consequences of the interconnection between the concept of risk to the phenomenon of juvenile delinquency. In Part B she examines the contribution of criminological theory to the specialization of the concept of risk in relation to young offenders and the effect in shaping criminal policy standards. Further, in Part C the author detects the integration of these concepts in the Greek legal order, in the level of theory and criminal policy. The first book ends with a presentation and a comparative analysis of the statistics of Juvenile Probation Services between two judicial districts (Athens and Piraeus) in a decade.The Second Book includes the qualitative research conducted, focusing mainly on the following points: a. The socio-demographic characteristics of juveniles involved with the Criminal Juvenile Justice System, b. The criteria that contribute to the formation of the court crisis with emphasis on the criterion of risk, as the latter, engaged, specified and documented in the Criminal Justice System and c. The content of the criminal response and the model of relative treatment.The research follows a methodological triangulation that involves combining different methods and divided into three levels: 1. The secondary processing and analysis of statistical data kept by the Juvenile Probation Services. 2. The export of quality data from judicial decisions through archive research conducted at the Juvenile Court of Piraeus (studied 385 decisions involving 499 juvenile defendants) 3. A qualitative research by conducting interviews with officers of the Criminal juvenile Justice System (sample 44 people: juvenile probation officers, judges, prosecutors and police officers).The research confirmed the selective action of the Criminal Justice System and the targeting of specific social groups, which embody the social representations of "social risk". Further, it recorded a clear gap between legislative identified goals and practice, which undermines the rehabilitative spirit of the law in favor of a more repressive practices.

Ως κύριος στόχος της διατριβής τέθηκε η διερεύνηση της διασύνδεσης της έννοιας της επικινδυνότητας με το φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας τόσο σε επίπεδο εγκληματολογικής θεωρίας όσο και σε επίπεδο αντεγκληματικής πολιτικής από τον 19ο αιώνα μέχρι την παρούσα κοινωνική συνθήκη, που αναλύεται υπό το πρίσμα της «κοινωνίας της διακινδύνευσης».Από συστηματική άποψη, η ύλη της διατριβής διαρθρώνεται σε Δύο Βιβλία, με τα οποία διακρίνεται το θεωρητικό από το καθαρά ερευνητικό μέρος. Ειδικότερα, το Πρώτο Βιβλίο πραγματεύεται την πολυεπίπεδη διασύνδεση της έννοιας της επικινδυνότητας με την πρόσληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της νεανικής παραβατικότητας σε επίπεδο εγκληματολογικής και ποινικής θεωρίας και προτύπων ποινικής μεταχείρισης, από τον 19ο αιώνα έως σήμερα. Το Πρώτο Βιβλίο διαρθρώνεται σε τρία Μέρη. Στο Α΄ Μέρος εξετάζονται οι όροι, οι τρόποι και οι συνέπειες διασύνδεσης της έννοιας της επικινδυνότητας με το φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας. Στο Β΄ Μέρος εξετάζεται η συμβολή της εγκληματολογικής θεωρίας στην εξειδίκευση του περιεχομένου της έννοιας της επικινδυνότητας σε σχέση με τους νεαρούς παραβάτες και η επίδραση της στη διαμόρφωση προτύπων αντεγκληματικής πολιτικής, ενώ στο Γ΄ μέρος ανιχνεύεται η ενσωμάτωση των ανωτέρω αντιλήψεων στην ελληνική έννομη τάξη σε επίπεδο θεωρίας και αντεγκληματικής πολιτικής. Το πρώτο βιβλίο ολοκληρώνεται με παρουσίαση και συγκριτική ανάλυση των στατιστικών στοιχείων των Υπηρεσιών Επιμελητών Ανηλίκων δύο δικαστικών περιφερειών (Αθηνών και Πειραιά) σε βάθος δεκαετίας.Στο Δεύτερο Βιβλίο περιλαμβάνεται η ποιοτική πρωτογενής πολυπαραγοντική έρευνα που εκπονήθηκε, η οποία εστιάζει κυρίως στα εξής σημεία: α. Στα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά των ανηλίκων που εμπλέκονται με το Σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης Ανηλίκων, β. Στην εξέταση των κριτηρίων που συμβάλλουν στο σχηματισμό της δικαστικής κρίσης με έμφαση στο κριτήριο της επικινδυνότητας, όπως το τελευταίο, προσλαμβάνεται, εξειδικεύεται και τεκμηριώνεται μέσα στο Σύστημα Ποινικής Δικαιοσύνης και γ. στη διερεύνηση του ίδιου του περιεχομένου της ποινικής αντιμετώπισης, με κύριο ζητούμενο το πρότυπο, στο οποίο ανταποκρίνεται.Η διατριβή σε ερευνητικό επίπεδο ακολουθεί έναν μεθοδολογικό τριγωνισμό που περιλαμβάνει το συνδυασμό διαφορετικών μεθόδων και διακρίνεται σε τρία επίπεδα: 1. Στη δευτερογενή επεξεργασία και ανάλυση των στατιστικών δεδομένων που τηρούν οι Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων. 2. Στην εξαγωγή ποιοτικών δεδομένων από δικαστικές αποφάσεις μέσα από έρευνα αρχείου που εκπονήθηκε στο Δικαστήριο Ανηλίκων Πειραιά (μελετήθηκαν 385 αποφάσεις που περιλάμβαναν 499 κατηγορούμενους) 3. Στη διεξαγωγή ποιοτικής έρευνας με τη διεξαγωγή συνεντεύξεων από τους λειτουργούς του Συστήματος Ποινικής Δικαιοσύνης Ανηλίκων ΣΠΔΑ (δείγμα 44 ατόμων από επιμελητές ανηλίκων, δικαστικούς λειτουργούς και αστυνομικούς). Από την έρευνα επιβεβαιώνεται η επιλεκτική δράση του Συστήματος Ποινικής Δικαιοσύνης και η στοχοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, που ενσαρκώνουν στις κοινωνικές αναπαραστάσεις τον «κοινωνικό κίνδυνο». Περαιτέρω, καταγράφεται μία σαφή διάσταση ανάμεσα στους νομοθετικά προσδιορισμένους στόχους και την πράξη, γεγονός που υπονομεύει το αναμορφωτικό πνεύμα του νόμου, προς όφελος μίας πιο κατασταλτικής πρακτικής.