Συστήματα και μηχανισμοί πειθαρχίας στις ελληνικές φυλακές: ζητήματα και προοπτικές

Abstract

The thesis attempts to research the Greek correctional system, aiming to discuss the modalities of the exercise of power, from the supplementary- co-operative relation of four correctional and penal institutions: the disciplinary offenses and their penalties, the prison leave scheme, prison labour and the parole system. We named this co-operative relation “discipline complex‘‘, as the institutionally grounded communication between them produces an overall disciplinary scheme, for the pursuit of partial (prison leave) or complete (parole) freedom. For this purpose, we first conducted research in two correctional institutions. We did archival research in files of conditionally released (under parole) prisoners, in order to research their disciplinary status, their labour, their prison leaves, while a key research tool was the judicial ordinance for the parole of prisoners, in which we examined the role, or not, and the exact modes, of the aforementioned elements (discipline, labour, leave), and of other elements for formation of the decision on the prisoner's good conduct, leading to conditional release. Also, we conducted interviews with members of the prisons' staff (administration, social service, guards) and the public prosecutors that served in them. The process of the research lead us to undertake interviews from judges, members of the judicial councils who are locally competent for the cases of prisoners of the two researched institutions. After the combined study of all the collected material, the conclusion of the thesis, is that a dominant role of disciplinary power is impossible in the Greek correctional system, which is in a pertinent crisis. On the contrary, we detected an equally important role of the governmental, according to Michel Foucault, modality of power, which is exercised in a comodality with disciplinary power, not for the formation of the ethical subject, but for the production of a docile, pacified body of the individual prisoner, and of the population of the prisoners as a body.

Η διατριβή επιχειρεί να ερευνήσει το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα, με σκοπό την ανάπτυξη λόγου για τους τρόπους άσκησης της εξουσίας, μέσα από την συμπληρωματική- συνεργατική σχέση τεσσάρων σωφρονιστικών και ποινικών θεσμών: των πειθαρχικών παραπτωμάτων και κυρώσεων, των τακτικών αδειών, της εργασίας με πλασματικό υπολογισμό ημερών και της απόλυσης υπό όρο. Τη συνεργατική αυτή σχέση ονομάσαμε «πειθαρχικό σύμπλεγμα», διότι η θεσμικά προβλεπόμενη επικοινωνία τους συντείνει στην παραγωγή ενός συνολικά πειθαρχικού αποτελέσματος, για την επιδίωξη της μερικής (τακτικές άδειες) ή πλήρους (απόλυση) ελευθερίας. Για το σκοπό αυτό διεξήχθη αρχικά έρευνα σε δύο καταστήματα κράτησης. Αντλήθηκε αρχειακό υλικό από φακέλους υπό όρο αποφυλακισμένων καταδίκων σχετικά με την πειθαρχική τους κατάσταση, την εργασία τους, τις τακτικές άδειες, ενώ βασικό εργαλείο αποτέλεσαν τα βουλεύματα σχετικά με την απόλυση υπό όρο των κρατουμένων, στα οποία αναζητούνταν η λήψη ή μη υπόψη, και ο τρόπος αυτής, των ανωτέρω στοιχείων (πειθαρχικά, άδειες, εργασία), και άλλων στοιχείων για τον τρόπο απόφανσης επί της κατάλληλης για την απόλυση διαγωγής. Επιπλέον, ελήφθησαν συνεντεύξεις από μέλη του προσωπικού των φυλακών (διεύθυνση, κοινωνική υπηρεσία, φυλακτικό προσωπικό) και από τους εισαγγελείς επόπτες των καταστημάτων. Η πορεία της έρευνας μας οδήγησε και στη λήψη συνεντεύξεων από δικαστές που συμμετέχουν στα συμβούλια πλημμελειοδικών των πρωτοδικείων που είναι κατά τόπο αρμόδια για τις υποθέσεις των ερευνηθέντων καταστημάτων κράτησης. Έπειτα από τη συνδυαστική μελέτη όλου του συλλεχθέντος ερευνητικού υλικού, το συμπέρασμα της διατριβής είναι ότι είναι αδύνατη η υποστήριξη ενός κυρίαρχου ρόλου της πειθαρχικής εξουσίας στο μονίμως σε κρίση ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα. Αντίθετα, ανιχνεύθηκε μια εξίσου σημαντική λειτουργία της κυβερνολογικής, κατά τον Μισέλ Φουκώ, τροπικότητας της εξουσίας, η οποία δρα σε συντροπικότητα με την πειθαρχική εξουσία, όχι για τη δόμηση του ηθικού υποκειμένου, αλλά για την παραγωγή ενός πειθήνιου, κατευνασμένου ατομικού σώματος του κρατουμένου και του πληθυσμού των κρατουμένων ως σώμα.