Σύστημα υποστήριξης αποφάσεων επιλογής τύπου σύμβασης κατασκευής στα πλαίσια της διαχείρισης έργων οδοποιίας

Abstract

This PhD thesis employs scientific methods for the systemization and optimization of the procedure for choice of contract type, in terms of method of contractor payment, for the construction of highway projects. It proposes a decision support system for the optimal choice of contract type by awarding authorities, by making use of the experience of professionals from awarding authorities in Greece and abroad and by applying chosen multi criteria decision making methods. Having determined the seven most common contract types used internationally, their advantages, disadvantages and usefulness, nine relevant selection criteria were defined. Following this, a “knowledge mining” process was employed for the evaluation of each contract type against each selection criteria, via a questionnaire survey that was carried out among 91 experienced highway project management professionals from Greece and abroad. The resulting scores are used in three multi criteria decision making methods (MAUT, PROMETHEE and TOPSIS) for the choice of the most effective contract type. In addition, the PROMETHEE group decision support system was employed for obtaining relevant group decisions amongst 14 chosen experts. In order to apply these methods two pilot projects, one common highway project and a monumental bridge project, were defined having quite different project characteristics and awarding authority needs. The weights for each selection criteria per project were defined by employing three methods (Rev. Simos’ method, analytical hierarchy process and goal programming). From the comparative evaluation of the results it is found that all methods are practical and applicable. Surprisingly, it was found that the “unit price method”, which is employed in the majority of highway projects in Greece, did not emerge as the prevailing contract type to be chosen for either of the pilot projects. Hence, this thesis suggests that awarding authorities in Greece should be allowed to choose between more contract type options, including “cost plus fixed fee”, “cost plus incentive” and “fixed price incentive” and also the contract types “cost plus percentage fee” and “incentive/disincentive for time reduction”, for which there is currently such provision in the Greek Public Works Law but are not broadly used for highway projects. In addition, the necessary selection criteria that should be considered and weighted by the awarding authorities are defined and the relative evaluation values of each alternative are provided. Finally, this research work proposes a decision support system for the choice of contract type based on the multi attribute utility theory by taking into account, as marginal utility values, the mean ratings of each contract type against each selection criteria provided by the experts and by implementing the analytical hierarchy process via the software Expert Choice 2000 2nd edition for the calculation of the selection criteria weights.

Η διδακτορική έρευνα στοχεύει στη, με επιστημονικές μεθόδους, συστηματοποίηση και βελτιστοποίηση της διαδικασίας επιλογής τύπου σύμβασης, σε ότι αφορά στον τρόπο καταβολής του εργολαβικού ανταλλάγματος, για την κατασκευή έργων οδοποιίας στην Ελλάδα. Προτείνει ένα σύστημα υποστήριξης αποφάσεων επιλογής τύπου σύμβασης για την βέλτιστη λήψη αποφάσεων από τις αναθέτουσες αρχές, αντλώντας από την αποκτηθείσα εμπειρία των στελεχών αναθετουσών αρχών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και εφαρμόζοντας μεθόδους λήψης αποφάσεων πολλαπλών κριτηρίων. Αφού προσδιορίσθηκαν οι επτά επικρατέστεροι εναλλακτικοί τύποι συμβάσεων κατασκευής έργων που εφαρμόζονται παγκοσμίως και καταγράφηκαν τα πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα και η χρησιμότητα τους, προσδιορίσθηκαν εννέα κριτήρια επιλογής. Στην συνέχεια αξιοποιήθηκε, με κατάλληλο ερωτηματολόγιο, η εμπειρία 91 στελεχών του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα στην διαχείριση έργων οδοποιίας σε διάφορες χώρες, για τον καθορισμό μονοσήμαντων τιμών αξιολόγησης της επίδοσης των επτά τύπων συμβάσεων έναντι των εννέα κριτηρίων επιλογής. Οι προκύπτουσες τιμές αξιολόγησης χρησιμοποιούνται σε τρεις μεθόδους λήψης αποφάσεων πολλαπλών κριτηρίων (MAUT, PROMETHEE και TOPSIS) για την επιλογή του καταλληλότερου ΤΣ. Επίσης, έγινε και εφαρμογή του συστήματος υποστήριξης ομαδικής απόφασης PROMETHEE GDSS για την λήψη ομαδικής απόφασης 14 επιλεγμένων εμπειρογνωμόνων. Για την εφαρμογή των μεθόδων αυτών καθορίστηκαν δύο πιλοτικά έργα, ένα κοινό έργο οδοποιίας και ένα κατασκευής γέφυρας ορόσημου, με διαφορετικά χαρακτηριστικά και ανάγκες της αναθέτουσας αρχής και για το καθένα σταθμίστηκαν τα κριτήρια επιλογής με τρεις μεθόδους (τροποποιημένη μέθοδος του Simos, την διεργασία αναλυτικής ιεράρχησης και την μέθοδο του προγραμματισμού στόχου). Από την συγκριτική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων προέκυψε ότι όλες είναι εφαρμόσιμες στην επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος. Σημαντικό αποτέλεσμα ήταν ότι ο τύπος σύμβασης με «συμπλήρωση τιμολογίου», που εφαρμόζεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων για την κατασκευή έργων οδοποιίας στην Ελλάδα, δεν προέκυψε σε καμία περίπτωση ως ο επικρατέστερος τύπος σύμβασης. Για τον λόγο αυτό η παρούσα διατριβή προτείνει τη δυνατότητα επιλογής τύπων συμβάσεων για δημόσια έργα στην Ελλάδα και αυτών του «κόστος συν σταθερό όφελος», «κόστος συν κίνητρο και «εγγυημένη μέγιστη τιμή» αλλά και του «κόστος συν ποσοστό όφελος» και της δυνατότητας απόδοσης πριμ ή εφαρμογής ρήτρας ανάλογα με την μείωση ή αύξηση του χρόνου, για τα οποία ήδη υπάρχει πρόβλεψη στην νομοθεσία αλλά δεν γίνεται ιδιαίτερη εφαρμογή στα έργα οδοποιίας. Παράλληλα, οριστικοποιεί τα απαραίτητα κριτήρια επιλογής που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να σταθμίζονται από τις αναθέτουσες αρχές και δίνονται σχετικές τιμές αξιολόγησης των εναλλακτικών επιλογών. Τέλος, η παρούσα έρευνα προτείνει ένα σύστημα υποστήριξης της απόφασης επιλογής τύπου σύμβασης βασιζόμενη στην «πολυκριτηριακή θεωρία χρησιμότητας» με οριακές τιμές χρησιμότητας τις μέσες τιμές αξιολόγησης και στην εφαρμογή της «διεργασίας αναλυτικής ιεράρχησης» διά μέσου του λογισμικού «Expert Choice 2000 2nd Edition» για τον υπολογισμό των βαρών των κριτηρίων επιλογής ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του έργου και τις ανάγκες της αναθέτουσας αρχής.