Σύγκρουση του δικαιώματος στην προσωπικότητα με το ηθικό δικαίωμα του δημιουργού έργου πνευματικής ιδιοκτησίας

Abstract

Personality or spiritual creation? Which value is protected more in the Greek law system when one’s personality seems to “meet” another’s spiritual creation and this “meeting” does not refer to property, but only to moral interests? Right to personality or moral right of the creator of a copyright work? Both rights are protected by the Greek constitutional law. For example, when does a person have the right to publish another’s spiritual creation or to modulate its integrity without the consensus of the creator and when a creator has the right to publish characteristic elements of other people’s personality without their consensus? The first part of this study, which is a comparative analysis of the two rights, the right to personality and the moral right of the creator. Is presented in four chapters. The first three chapters help to define the legal nature of the two rights, which takes place in the fourth chapter. The legal nature defines the rules that regulate the exercise of the two rights. This study focuses on the importance of the characterization of the creator’s moral right as a frame-right, like the right to personality. Moreover, important for this study is also the protection that the moral right enjoyed before Greek law 2121/1993 for Copyright and Relative rights. Court Judgements and theoretical arguments (jurisprudence and theory) on how to solve the problem of the conflict between these two rights differ from case to case. The opposite results to the solution of this problem are based on the certain circumstances under which the conflict of the two rights takes place. Therefore, in the second part of this study these different solutions to the problem of the conflict of these two rights are categorized according to the way that the problem of the conflict is solved. The first three chapters in the second part of this study – structure as in the first part – help the conclusions of the study which are presented in the fourth chapter. The problem of the conflict of these two rights is solved with the characterization of the exercise of the one right as an illegal insult of the other. When the conflict refers to the human being’s value from the aspect of the right to personality, the right to personality prevails not only the moral right of a creator of a copyright work, but every other right according to article 2 paragraph 1 of the Greek constitutional law. In the rest of the cases of conflict of these two rights in theory and jurisprudence, a “balance” of protected interests and values is observed. This “balance” sometimes takes place to the level of legal rules and sometimes to the level of the certain circumstances of the conflict. In this last case, the categorization of the real circumstances, which are considered by the implementer of law (Judge) under the form of criteria with which the problem of the conflict of these two rights is solved, seems to be very useful. It is useful because of the fact that to make an indefinite law term definite, teleological criteria for the interpretation of law rules are needed. ....

Προσωπικότητα ή πνευματική δημιουργία; Ποια αξία προστατεύεται περισσότερο στην ελληνική έννομη τάξη όταν η προσωπικότητα ενός προσώπου φαίνεται να συναντάται με την πνευματική δημιουργία ενός άλλου προσώπου χωρίς η «συνάντηση» αυτή να αφορά σε περιουσιακά, αλλά μόνο σε ηθικά συμφέροντα; Δικαίωμα στην προσωπικότητα ή ηθικό δικαίωμα του δημιουργού έργου πνευματικής ιδιοκτησίας; Και τα δυο δικαιώματα προστατεύονται από το ελληνικό Σύνταγμα. Πότε για παράδειγμα ένα πρόσωπο δικαιούται να δημοσιεύσει ένα έργο ή να επέμβει στην ακεραιότητα ενός έργου πνευματικής ιδιοκτησίας χωρίς τη συναίνεση του δημιουργού του και πότε ένας δημιουργός δικαιούται να δημοσιεύει χαρακτηριστικά στοιχεία της προσωπικότητας άλλων προσώπων χωρίς τη συναίνεσή τους; Στο πρώτο μέρος της μελέτης γίνεται συγκριτική ανάλυση των δυο δικαιωμάτων σε τέσσερα κεφάλαια. Τα τρία πρώτα κεφάλαια βοηθούν στον προσδιορισμό της νομικής φύσης των δυο δικαιωμάτων, ο οποίος λαμβάνει χώρα στο τέταρτο κεφάλαιο. Η νομική φύση προσδιορίζει και τους κανόνες στους οποίους υπάγονται τα δυο δικαιώματα κατά την άσκησή τους. Σημαντική είναι η υπαγωγή του ηθικού δικαιώματος του δημιουργού στην κατηγορία των δικαιωμάτων – πλαισίων στην οποία ανήκει και το δικαίωμα στην προσωπικότητα, καθώς και η προστασία που απολάμβανε το ηθικό δικαίωμα του δημιουργού πριν από το ν. 2121/1993. Οι δικαστικές αποφάσεις και οι θεωρητικές απόψεις για τον τρόπο άρσης της σύγκρουσης των δυο δικαιωμάτων παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τις συνθήκες υπό τις οποίες λαμβάνει χώρα η σύγκρουση των δυο δικαιωμάτων. Έτσι, στο δεύτερο μέρος επιχειρείται κατηγοριοποίηση των δικαστικών αποφάσεων και των θεωρητικών απόψεων σε περιπτώσεις συνάντησης των δυο δικαιωμάτων ανάλογα με τον τρόπο που γίνεται η άρση της σύγκρουσης. Τα τρια πρώτα κεφάλαια του δεύτερου μέρους βοηθούν τα συμπεράσματα στο τέταρτο κεφάλαιο για την άρση της σύγκρουσης. Η σύγκρουση αίρεται με το χαρακτηρισμό της άσκησης του ενός δικαιώματος ως παράνομης προσβολής του άλλου δικαιώματος. Όταν συγκρούεται η αξία του ανθρώπου ως έκφανση του δικαιώματος στην προσωπικότητα, το δικαίωμα στην προσωπικότητα υπερισχύει του ηθικού δικαιώματος, όπως και κάθε άλλου δικαιώματος σύμφωνα με το άρθρο 2 § 1 του Συντάγματος. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις σύγκρουσης παρατηρείται μια στάθμιση συμφερόντων και αξιών. Η στάθμιση αυτή άλλοτε γίνεται σε επίπεδο κανόνων δικαίου και άλλοτε σε επίπεδο πραγματικών περιστάσεων. Στην τελευταία περίπτωση χρήσιμη καθίσταται και η κατηγοριοποίηση των πραγματικών περιστάσεων οι οποίες λαμβάνονται υπόψη από τον εφαρμοστή του δικαίου υπό τη μορφή κριτηρίων άρσης της σύγκρουσης. Και τούτο διότι η εξειδίκευση αόριστων εννοιών όπως αυτές που καθορίζουν το περιεχόμενο των δυο δικαιωμάτων απαιτεί κριτήρια τελολογικά, για την ερμηνεία των κανόνων δικαίου. Έτσι, τα κριτήρια αυτά βρίσκονται κρυμμένα και στις αξιολογήσεις του νομοθέτη, ο οποίος με κριτήρια τελολογικά εξειδικεύει την ιδέα του δικαίου σε κάθε κανόνα. Τα κριτήρια αυτά αναφέρονται στις εξουσίες που συγκρούονται, στον τρόπο συνάντησης, στον τρόπο άσκησης των δυο δικαιωμάτων, στα ενδιάθετα στοιχεία των υποκειμένων τους καθώς και στη σύγκριση των εννόμων συνεπειών που πρέπει να επιβληθούν από την ικανοποίηση και τον περιορισμό της ικανοποίησης του καθενός. Με τον τρόπο αυτό δικαιολογείται γιατί στην Ελλάδα άλλοτε παρατηρείται να προστατεύεται η προσωπικότητα και άλλοτε η πνευματική δημιουργία. Επιπροσθέτως, τα κριτήρια άρσης της σύγκρουσης βοηθούν στην επιλογή από τις περισσότερες δυνατότητες εξειδίκευσης των αορίστων εννοιών, εκείνης που με βάση τελολογικά κριτήρια παρίσταται ως το προσφορότερο μέσο για την πραγμάτωση του προστατευτικού σκοπού των κανόνων δικαίου από τους οποίους τα δυο δικαιώματα προστατεύονται. Τα συμπεράσματα αυτά προσδιορίζουν και το περιεχόμενο του όρου «άρση της σύγκρουσης των δυο δικαιωμάτων». Ο όρος αναφέρεται σε συγκεκριμένη άρση της σύγκρουσης (in concreto) και όχι σε ένα γενικό κανόνα άρσης της σύγκρουσης (in abstracto).