Η έννοια του σχεδιασμού στην εφαρμογή των περιβαλλοντικών μέτρων: στρατηγική, ρυθμιστικές μέθοδοι και οικονομικά εργαλεία

Abstract

Η διδακτορική διατριβή έχει ως αντικείμενο την εξέταση του ρυθμιστικού πλαισίου νομοθετικών και θεσμικών μέτρων που έχει ως σκοπό τη χάραξη μιας στρατηγικής προστασίας για το περιβάλλον. Καταγράφει, ταξινομεί και συστηματοποιεί τα μέτρα με τρόπο ώστε να προάγεται η βέλτιστη εφαρμογή τους κατά τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής πολιτικής. Η διατριβή οριοθετεί την κρατική επιβολή σε σχέση με τις εξωρρυθμιστικές δράσεις, ταξινομεί και θεμελιώνει νομικά την αυτορρύθμιση. Αναδεικνύει την εργαλειακή διάσταση των θεσμών, το ρόλο των φυσικών προσώπων και τη συμβολή των δικαστικών αρχών και των ανεξάρτητων φορέων στην περιβαλλοντική προστασία. Στο εισαγωγικό κεφάλαιο υπό στοιχείο Α. περιγράφεται η πορεία διαμόρφωσης του δικαίου περιβάλλοντος στην Ευρώπη και στην Ελλάδα με επιμέρους αναφορές στη Γερμανία, πορεία που εξηγεί την πολυδιάσπαση και τη διατομεακότητα του δικαίου περιβάλλοντος. Στο εισαγωγικό κεφάλαιο υπό το στοιχείο Β. επιχειρείται η κατηγοριοποίηση των μέτρων περιβαλλοντικής προστασίας σύμφωνα με το ρυθμιστικό υποκείμενο και το είδος της παρέμβασης και όχι κατά προστατευόμενο αγαθό, όπως συχνά γίνεται στη νομική συστηματική των μέτρων περιβαλλοντικής προστασίας. Η συστημοποίηση αναδεικνύει την εργαλειακή διάσταση των μέτρων. Η ορολογική εναρμόνιση καθιστά εφικτή την προώθηση της ίσης και κοινής εφαρμογής τους ενώ η τυποποίηση της δομής τους δημιουργεί προϋποθέσεις εποπτείας στα ρυθμιστικά υποκείμενα και αντικείμενα. Κατά τη συστηματοποίηση και κατηγοριοποίηση των νομικών και θεσμικών μέτρων υπογραμμίζεται ότι το De Lege δικαιϊκό σύστημα συνυπάρχει, συγκρούεται και συνδιαμορφώνει το παράλληλο De Facto αξιακό σύστημα, το οποίο συνθέτουν κοινωνία, οικονομία και περιβαλλοντική ζημία. Το μέρος Α πραγματεύεται τα μέτρα κρατικής ρύθμισης που κατηγοριοποιούνται σε άμεσα και έμμεσα μέτρα, δηλαδή κατασταλτικά και κινήτρων. Η παράθεση των μέτρων προκύπτει από την ανασκόπηση της εθνικής και διεθνούς νομοθεσίας και διοικητικής πρακτικής και ακολουθεί συγκεκριμένο πρότυπο. Το πρότυπο αναλύεται σε : α) παράθεση των σχετικών ορισμών, β) αναφορά παραδειγμάτων εφαρμογής, γ) είδη, δ) θεσμική θεμελίωση και Ε) αξιολόγηση. Η κατηγοριοποίηση καλύπτει ένα ευρύ φάσμα μέτρων που εκτείνεται από τη νομοθετική δράση ως τη διοικητική δραστηριότητα. Η αξιολόγηση των μέτρων περιλαμβάνει διχογνωμίες από τη νομική θεωρία και τη νομολογία και καταλήγει σε τεκμηριωμένη τοποθέτηση. Στις περιπτώσεις εννοιολογικής ανακολουθίας ή αλληλοεπικάλυψης του περιεχομένου περισσότερων μέτρων γίνεται διευκρίνιση και διαφοροποίηση. Το μέρος Β πραγματεύεται τους εξωρρυθμιστικούς μηχανισμούς που κατηγοριοποιούνται στην αυτορρύθμιση των φυσικών προσώπων, την αυτορρύθμιση της αγοράς, την κρατική αυτορρύθμιση και την εξωρρυθμιστική συμβολή των ανεξάρτητων αρχών. Το άτυπο κανονιστικό σύστημα της αυτορρύθμισης που εδράζεται σε στοιχεία κοινωνικής πραγματικότητας, οικονομικά δεδομένα και αυτοθεσμιστικές δυναμικές της κοινωνίας κατηγοριοποιείται στις παραπάνω μορφές κατά πρωτότυπο τρόπο. Το μέρος Γ της διατριβής αποτελείται από δύο κεφάλαια, την αξιολόγηση των μέτρων και τις προοπτικές μεταρρύθμισης.

Ausgangspunkt der Dissertation ist, dass unser de lege Rechtssystem sich parallel zu einem de facto Wertesystem entwickelt. Verschiedene legislative und institutionelle Ma?nahmen dienen innerhalb dieses Rahmens der Entwicklung einer Strategie zum Schutz der Umwelt. Ziel der Dissertation ist es, durch die Klassifizierung und Systematisierung der Ma?nahmen, deren optimalen Einsatz bei der Formulierung der Umweltpolitik zu ermoglichen. Der Rahmen der staatlichen Einwirkung sowie die Ausdrucke der Eigenvornahme werden definiert und voneinander abgegrenzt. Die instrumentelle Dimension der gesetzlichen Vorschriften, die Rolle des Individuums sowie der Beitrag der Justizbehorden und der unabhangigen Institutionen im Umweltschutz werden ans Licht gebracht. In Teil A werden die staatliche Ma?nahmen behandelt, die zwischen direkte und indirekte Verhaltenssteuerung unterschieden werden. Die Gegenuberstellung der Ma?nahmen erfolgt im Zuge der Berucksichtigung der nationalen und internationalen Gesetzgebung und Verwaltungspraxis. Der Muster bei der Beschreibung der Ma?nahmen wird wie folgt eingegliedert: a) Definierung der einschlagigen Begriffen, b) Angabe von Umsetzungsbeispielen, c) verschiedene Erscheinungsarten, d) rechtliche Begrundung und e) Auswertung. Die Kategorien decken ein breites Spektrum von Ma?nahmen von Legislativ- bis Administrativorganen. Die Auswertung der Ma?nahmen aus der Sicht ihrer Umsetzung umfasst die teilweise umstrittene juristische Theorie sowie die Griechische und Europaische Rechtsprechung. Teil B befasst sich mit den Selbstregulierungsmechanismen, die unter den folgenden Kategorien zu subsumieren sind: a) Eigenvornahme der Individuen, b) Selbstregulierung des Marktes, c) staatlicher Regulierungsrahmen und d) au?erregulierender Beitrag von unabhangigen Institutionen und Justizbehorden. Das informelle System der Selbstregulierung, basiert sich auf Elemente der sozialen Wirklichkeit, wirtschaftliche Daten und die Dynamik der Gesellschaft. Teil C der Doktorarbeit besteht aus zwei Kapiteln, die Evaluierung der Ma?nahmen und die Aussichten fur eine Rechtsreform im Bereich Umweltschutz.