Τοπική ιστορία και πληροφορική: το έργο του Giuseppe Gerola: Monumenti Veneti nell' isola di Creta: Α' τόμος: τα κάστρα της Κρήτης

Abstract

The present study is a holistic, we believe, approach of a local history theme based on the five volume work of G. Gerola: “Venetian monuments of the island of Crete”. It is about the outcome of the task undertaken by the Italian researcher in the beginning of the 20th century as an envoy of the Royal Institute of Science, Scripts and Arts of Venice.Using as a guideline the first volume of the work (which is divided in two sub-volumes) where Gerola deals with the fortifications of Crete in the Italian language, there is an attempt through a conceptual translation in Greek, to display the informative as well as the picturesque content of the work based on specific criteria and to aim at a complete depiction of the monuments examined and the decisions made prior to their building. Moreover, the digitalization of the work made it automatically accessible to any interested organization. In the same time, the development of a scenario use of this record in the classroom ― along with examples of integration of ICT in education ― advocate, we believe, for the necessity of a critical, technological/digital and historical literacy of students, the stimulation of their research skills as well as the formation of a positive stance towards their cultural heritage, aiming to its protection and the ensuring of its sustainable character.With the use of the contribution of two research methods as a methodological tool, the Qualitative Discourse Analysis and the Critical Discourse Analysis, there was an attempt to approach the history record under study, by bringing up matters about the historical outline of that specific source, the goal of its writing and its explicit or implicit content.The results of the field work conducted in order to make a whole new documentation of contemporary situation of the fortification monuments of the island with the method of photographical imprinting provide us with the opportunity to conduct comparative studies that are useful for the comprehension of the changes that took place through the centuries and the current use of monuments.The conclusive thoughts relate to: a) the value of the work as a source of documentation of Byzantine, Genoese and Venetian fortifications of the island b) the promotion of those elements that refer to the purpose of its writing and c) the promotion of the personal assessments of the Italian researcher. Assessments that sometimes aimed at promoting the glorious past of the Italian Kingdom, while in the same time aimed at criticising the politics implemented in the past, as well as the stance kept by the Protecting Countries ― along with the local government of the island― regarding the monuments.

Η παρούσα μελέτη αποτελεί μια ολιστική, πιστεύουμε, προσέγγιση ενός θέματος τοπικής ιστορίας με βάση το πεντάτομο έργο του G. Gerola: “Βενετικά μνημεία της νήσου Κρήτης”. Πρόκειται για τον “καρπό” της αποστολής που ανέλαβε ο Ιταλός ερευνητής στις αρχές του 20ου αιώνα ως απεσταλμένος του Βασιλικού Ινστιτούτου των Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών της Βενετίας. Με άξονα δράσης τον πρώτο τόμο του έργου (ο οποίος αποτελείται από δύο ημιτόμους), όπου ο Gerola πραγματεύεται στην ιταλική γλώσσα τα οχυρωματικά έργα της Κρήτης, επιχειρείται, μέσα από την απόδοση του στην ελληνική, να προβληθεί τόσο το πληροφοριακό όσο και το εικονιστικό του υλικό με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Η σφαιρική απεικόνιση των εξεταζόμενων μνημείων και των αποφάσεων που προηγήθηκαν της οικοδόμησή τους, καθώς επίσης και η παρουσίαση των εκτιμήσεων του Ιταλού ερευνητή για τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της παρούσας μελέτης. Επιπρόσθετα, η ψηφιοποίηση του έργου το καθιστά αυτόματα προσβάσιμο από κάθε ενδιαφερόμενο φορέα. Παράλληλα η ανάπτυξη ενός σεναρίου αξιοποίησης του υλικού στη διδακτική πράξη - μαζί με παραδείγματα ενσωμάτωσης των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση - συνηγορούν, πιστεύουμε, υπέρ της αναγκαιότητας για τον κριτικό, τεχνολογικό/ψηφιακό και ιστορικό εγγραμματισμό των μαθητών, την τόνωση της ερευνητικής τους διάθεσης, αλλά και τη διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά, για την προστασία και τη διασφάλιση του αειφόρου χαρακτήρα της.Με μεθοδολογικό εργαλείο το συνδυασμό δύο ερευνητικών μεθόδων, της Ποιοτικής Ανάλυσης Περιεχομένου και της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου, επιχειρήθηκε η προσέγγιση του υπό μελέτη ιστορικού τεκμηρίου, αναδεικνύοντας ζητήματα που αφορούσαν στο ιστορικό περίγραμμα της συγκεκριμένης πηγής, στη σκοπιμότητα της σύνταξής της και στην προβολή του ρητού και άρρητου περιεχομένου της. Τα αποτελέσματα της επιτόπιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε με σκοπό την υλοποίηση μιας εκ νέου τεκμηρίωσης της σημερινής κατάστασης των οχυρωματικών μνημείων της νήσου με τη μέθοδο της φωτογραφικής αποτύπωσης, μας δίνουν την ευκαιρία για συγκριτικές μελέτες, χρήσιμες για την κατανόηση των αλλαγών που επήλθαν με το πέρασμα των αιώνων και της τωρινής χρήσης των μνημείων. Οι συμπερασματικές σκέψεις σχετίζονται: α) με τη σημασία του έργου ως πηγή τεκμηρίωσης των Βυζαντινών, Γενουατικών και Βενετικών οχυρώσεων της Κρήτης β) με την ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που αναφέρονται στην σκοπιμότητα της σύνταξής της και γ) την προβολή των προσωπικών εκτιμήσεων του Ιταλού ερευνητή. Εκτιμήσεις που άλλοτε στόχευαν στην προβολή του ένδοξου παρελθόντος του Ιταλικού Βασιλείου και άλλοτε στην άσκηση κριτικής τόσο για τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν στο παρελθόν όσο και για τη στάση που τήρησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις αλλά και η ίδια η τοπική κυβέρνηση του νησιού απέναντι στα μνημεία.