Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά: ζητήματα στρατηγικής, διοίκησης και marketing

Abstract

In the beginning of the 1990s, the Greek banking system was characterized by stagnation and inefficiency and had to face two important challenges at the same time: globalization and the dominance of market economy as well as the single financial market being shaped in the European Union. Similar transformations that had occurred in the banking systems of other European countries and the USA had been based on limiting regulations and operating rules for the banking market, a process named ‘deregulation’. The aim of this paper is to investigate into the actions developed by the Greek State and the strategy, management and marketing options opened to Greek banks as well as the success of their choices. The method followed was to select a sample of the 7 most important banks and examine their activities in the 1992-2002 period based on the financial data presented in their balance sheets for this period. There are three parts in the paper: In the first part, banking theory and practices implemented by banks to optimize their operation and efficiency are reviewed, along with deregulation policies in the USA and other countries, strategies employed for further growth, for mergers and acquisitions, and so on, as well as methods for evaluating efficiency. The second part presents the situation in regard to the Greek banking system and its problems - i.e. its monopoly organization, the dominance of state banks, limited competition, state interventions, strict credit rules, etc.- European parameters - such as Bank Directives, free capital movement, requirements of the Basel Accord, etc - before going on to present Greek state actions for deregulation. The third and last part evaluates actions and moves undertaken by the banks themselves. Such actions included: mergers and acquisitions, growth, expansion into the Balkans, technological modernization, adoption of modern marketing methods, and so on. Finally, conclusions are drawn by investigating return on equity and assets and the exploitation of scale economies; these conclusions concern: how the Greek Banking System developed due to its adaptation to the European Union and deregulation; the fact that mergers and acquisitions did not lead to scale economies; the fact that privatisation increased efficiency and the fact that there were numerous fluctuations in profitability for the banks studied during this period, etc. To conclude, an algorithm was calculated to be used as a means for evaluating and comparing the success of Greek Banks during this critical decade 1992-2002.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 το ελληνικό τραπεζικό που το χαρακτήριζε η στασιμότητα και αναποτελεσματικότητα, χρειάσθηκε να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα δύο σημαντικές προκλήσεις. Την παγκοσμιοποίηση μέσω της κυριαρχίας της οικονομίας της αγοράς και την ενιαία χρηματοπιστωτική αγορά που διαμορφώνονταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ανάλογες κινήσεις που έγιναν σε προηγούμενες περιόδους και στα τραπεζικά συστήματα άλλων χωρών της Ευρώπης αλλά και στις ΗΠΑ, είχαν ως βάση τους την μείωση των ρυθμίσεων και κανόνων λειτουργίας της τραπεζικής αγοράς , διαδικασία που ονομάσθηκε αποκανονισμοποίηση (deregulation). Ο σκοπός της εργασίας να διερευνήσει τις δράσεις που ανέπτυξε η Ελληνική Πολιτεία και τις επιλογές των τραπεζών στην στρατηγική, στη διοίκηση και στο marketing και η αποτελεσματικότητα των επιλογών αυτών. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν να επιλεγεί ένα δείγμα από τις 7 σημαντικότερες τράπεζες, να εξετασθεί η δραστηριότητά τους την περίοδο 1992-2002 και να αναλυθούν τα οικονομικά τους στοιχεία όπως προκύπτουν από τους ισολογισμούς τους αυτής της περιόδου. Η εργασία αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο γίνεται μια επισκόπηση της τραπεζικής θεωρίας και των πρακτικών που εφαρμόσθηκαν από τις τράπεζες για την βελτιστοποίηση της λειτουργίας και αποτελεσματικότητάς τους, οι πολιτικές αποκανονισμοποίησης στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες και οι στρατηγικές ανάπτυξης μέσω μεγέθυνσης , εξαγορών και συγχωνεύσεων κλπ, τέλος δε και οι μέθοδοι εξέτασης της αποτελεσματικότητας . Στο δεύτερο μέρος αποτυπώνεται η κατάσταση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος με τα προβλήματά του, όπως η μονοπωλιακή οργάνωση, η κυριαρχία των κρατικών τραπεζών, ο περιορισμένος ανταγωνισμός, οι κρατικές παρεμβάσεις, οι αυστηροί πιστωτικοί κανόνες κλπ. Επίσης παρουσιάζονται τα ευρωπαϊκά δεδομένα όπως είναι οι τραπεζικές οδηγίες, η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων, οι απαιτήσεις της Συμφωνίας της Βασιλείας κλπ και τέλος οι δράσεις της Ελληνικής Πολιτείας για την αποκανονισμοποίηση Στο τρίτο και τελευταίο μέρος αξιολογούνται οι ενέργειες και οι κινήσεις που έκαναν οι ίδιες οι τράπεζες. Τέτοιες κινήσεις ήταν οι εξαγορές και συγχωνεύσεις, η μεγέθυνση, η επέκταση στα Βαλκάνια, ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός, η υιοθέτηση σύγχρονων μεθόδων marketing κλπ Τέλος με τη διερεύνηση της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων, του ενεργητικού και την εξέταση εκμετάλλευσης οικονομιών κλίμακας εξάγονται τα συμπεράσματα , όπως ότι η προσαρμογή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η αποκανονισμοποίηση είχαν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη του Ελληνικού Τραπεζικού Συστήματος, οι εξαγορές και συγχωνεύσεις δεν οδήγησαν σε οικονομίες κλίμακας, οι ιδιωτικοποιήσεις αύξησαν της αποδοτικότητας, η κερδοφορία παρουσίασε πολλές διακυμάνσεις στην διάρκεια της περιόδου και ανά τράπεζα κλπ. Τέλος υπολογίσθηκε ένας αλγόριθμος ως μέτρο εκτίμησης και σύγκρισης της επιτυχίας των ελληνικών τραπεζών κατά την κρίσιμη δεκαετία 1992-2002