Μεταβολικές και λειτουργικές επιδράσεις της φυσικής δραστηριότητας και της άσκησης: μελέτη παραγόντων κινδύνου από την παιδική ηλικία

Abstract

The aim of the present study was to examine the prevalence of established and recently identified cardiovascular risk factors in Greek primary school children and investigate their possible relationships with selected behavioural parameters. The study sample consisted of 378 children aged 11.4±0.4 years from the prefecture of Northern Attica, Greece. Children were subjected to anthropometry, dietary intake, physical activity, fitness, clinical (blood pressure) and biochemical assessments (lipid profile, apolipoproteins, plasma glucose, C-reactive protein, TNF-a, adiponectin). 28.3% of the pupils were overweight and 9.5% were obese, without significant gender differences (χ²=.098, df=2, p<.754). The estimating rates of overweight and obesity based on selfreported anthropometric data were significantly lower compared to objective masures (24.6% and 3.7% respectively, p<.0005). 50% of the sample did not fulfill the guidelines for physical activity and 67% demonstrated low cardiorespiratory fitness. Fat and saturated fat consumption was high (>30% and >10% of total energy, respectively) in 22.3% and 30% of the participants. 9.8% of the sample exhibited ≥3 established cardiovascular risk factors and 3.6% were diagnosed with metabolic syndrome, whereas 10.7% of the participants exhibited high C-reactive protein values (CRP>3 mg/L). Overweight and obese pupils demonstrated higher fat (p<.001) and saturated fat consumption (p<.001), lower cardiorespiratory fitness (p<.001) and more adverse cardiovascular and metabolic risk profiles than normal weight children. Obesity was correlated with lower adiponectin values and a low-grade systemic inflammation, which became clinically evident by high CRP values. Behavior-related parameters and physical fitness were associated with the majority of the established and recently identified cardiovascular risk factors. The relationships between physical activity and cardiovascular risk factors were robust and only slightly affected by adjustment for confounding variables, while relationships between dietary parameters, physical fitness and cardiovascular risk factors were largely explained by the confounding effect of obesity. The unhealthy dietary and physical activity patterns, together with the adverse cardiovascular risk factor profile observed in the present sample, predict an unfavourable cardiovascular incidence for this population in the future, unless effective health measures will be implemented. Health education programs aiming at the promotion of physical activity, physical fitness improvement and balanced nutrient intake are of substantial importance for future public health and should begin early in life.

Σκοπός της μελέτης ήταν να καταγράψει τη συχνότητα εμφάνισης των τεκμηριωμένων και νεότερων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου σε παιδιά του Δημοτικού και να διερευνήσει τις πιθανές συσχετίσεις τους με επιλεγμένες παραμέτρους της συμπεριφοράς. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 378 μαθητές ηλικίας 11.4±0.4 ετών από τη Βορειοανατολική Αττική. Οι συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν στους ανθρωπομετρικούς δείκτες, στις διατροφικές συνήθειες, στη φυσική δραστηριότητα και σε επιλεγμένες δοκιμασίες φυσικής κατάστασης. Επιπλέον, 112 μαθητές υποβλήθηκαν και σε κλινικό (μέτρηση αρτηριακής πίεσης) και εργαστηριακό έλεγχο (λιπιδαιμικό προφίλ, απολιποπρωτεΐνες, γλυκόζη πλάσματος, C-αντιδρώσα πρωτεΐνη, TNF-α, αντιπονεκτίνη). Το 28.3% των μαθητών ήταν υπέρβαροι και το 9.5% παχύσαρκοι, χωρίς σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων (χ²=.098, df=2, p<.754). Η συχνότητα του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας με βάση τα αυτοαναφερόμενα ανθρωπομετρικά δεδομένα ήταν σημαντικά χαμηλότερη σε σχέση με τις αντικειμενικές μετρήσεις (24.6% και 3.7% αντίστοιχα, p<.0005). Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι το 50% των μαθητών δεν εκπλήρωνε τις οδηγίες για φυσική δραστηριότητα, ενώ το 67% είχε χαμηλή καρδιοαναπνευστική αντοχή. Το 1/3 των μαθητών ανέφερε πρόσληψη κορεσμένων λιπών >10% της συνολικής θερμιδικής πρόσληψης, ενώ για το 22.3% του δείγματος η συνολική πρόσληψη λιπών υπερέβαινε το 30% της συνολικής θερμιδικής πρόσληψης. Το 9.8% του δείγματος εμφάνισε ≥3 καθιερωμένους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, το 3.6% είχε μεταβολικό σύνδρομο, ενώ το 10.7% των μαθητών παρουσίασε αυξημένες τιμές της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP>3 mg/L). Οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι μαθητές παρουσίασαν υψηλότερη πρόσληψη λιπών (p<.001) και κορεσμένων λιπαρών οξέων (p<.001), χαμηλότερη καρδιοαναπνευστική αντοχή (p<.001) και δυσμενέστερο προφίλ καρδιαγγειακού και μεταβολικού κινδύνου, σε σχέση με τα παιδιά φυσιολογικού βάρους. Η παχυσαρκία σχετίστηκε με χαμηλότερες τιμές αντιπονεκτίνης και μια χαμηλού βαθμού συστηματική φλεγμονή, η οποία εκδηλώθηκε με αυξημένες τιμές της CRP. Οι παράμετροι της συμπεριφοράς και η φυσική κατάσταση συσχετίστηκαν με την πλειοψηφία των τεκμηριωμένων και νεότερων παραγόντων κινδύνου. Ωστόσο, με εξαίρεση τις συσχετίσεις της φυσικής δραστηριότητας, οι οποίες παρέμειναν αμετάβλητες, οι υπόλοιπες συσχετίσεις στην πλειοψηφία τους εξαλείφθηκαν όταν έγινε ρύθμιση ως προς την παχυσαρκία. Συμπερασματικά, οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες και η μειωμένη φυσική δραστηριότητα, σε συνδυασμό με την παρουσία τεκμηριωμένων και νεότερων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου στο παρόν δείγμα, προαναγγέλλουν την εμφάνιση σοβαρών καρδιαγγειακών ασθενειών στο μέλλον, αν δε ληφθούν έγκαιρα μέτρα. Επισημαίνεται η ανάγκη εφαρμογής προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής της υγείας από την παιδική ηλικία, με έμφαση στην αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και την ισορροπημένη διατροφή.