Επίδραση της χρήσης του υπολογιστή στη συμπεριφορά και τη σχολική επίδοση παιδιών με συμπτώματα διάσπασης προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα / παρορμητικότητα

Abstract

The aim of the present dissertation is to investigate the effects computer use on the behavior and academic achievement of students with attention and hyperactivity/impulsivity problems. Those students are likely to exhibit the Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) syndrome, which is a syndrome that is clinically diagnosed. Yet, in the present study only students that manifest ADHD symptoms participated, since they did not previously receive clinical diagnosis. The review of the international literature has showed that only a limited number of research studies had investigated the effect of using the computer as a teaching and learning tool in students with ADHD problems. Thus, a need to study the above subject in real learning conditions arose. The present study aims to achieve a systematic and profound assessment of the effect of the educational use of the computer on the behavior and academic achievement of students with attention and hyperactivity/impulsivity symptoms. To accomplish this aim, we designed a methodology based on the use of various research tools (psychometric assessment, observation sheets for measuring students’ behavior, various questionnaires, etc.). The study was conducted in two stages. At the first stage ofthe study, after the location of the subject with the use of a psychometric test (a questionnaire filled in by teachers regarding their students’ behavior), two groups of students (with and without ADHD symptoms) worked in a laboratory (outside school) in a series of learning activities and in two different working methods (individual and collaborative). According to the results of the first stage of the study, the students’ behavior while working on the computer could be affected by thecharacteristics ofthe software environment and by the working method they use. Based on theresults ofthe first stage ofthe study, new questions came up, which have been investigated in the second stage of the study. In this second stage, after the location of a wider sample of students with ADHD symptoms by using the same method, a greater number of working groups of students with and without ADHD problems were formed. Those student groups worked in fewer learning activities in school settings, so as to assess the effect of computer use within the school environment. The results of the study are very encouraging regarding the effect of computer use on the behavior ofstudents with ADHD problems during the learning process. More precisely, it wasfound that specific software characteristics could affect the behavior of students with ADHD symptoms (e.g. it was found that students with ADHD symptoms show great difficulty in reading long texts or watching long videos on the computer). Furthermore, it was found that students with ADHD symptoms performed better while they working alone on the computer, than when they collaborated with another student without ADHD symptoms. On the other hand, the computer use did not seem to have affected the students’ academic achievement, probably because ofthe short duration ofthe teaching and learning process with the use ofthe computer. The present study allowed the formulation ofsome basic guidelines, which should exist in a successful learning process with the use of Information and Communication Technologies (ICT), designed for students with ADHD problems. Also the results allowed the formulation of propositions for the design of educational activities with the use of specific educational software that teachers could develop in order to use the computer in teaching students with ADHD symptoms. Furthermore, a series of guidelines are formulated for the design of educational software environments, which could be effective when used by students with ADHD problems.

Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της επίδρασης που μπορεί να ασκήσει η χρήση του υπολογιστή ως μαθησιακό εργαλείο στη συμπεριφορά και τη σχολική επίδοση παιδιών τα οποία εκδηλώνουν προβλήματα προσοχής ή/και υπερκινητικότητα/ παρορμητικότητα. Τα άτομα στα οποία απαντώνται τα παραπάνω συμπτώματα ενδέχεται να εκδηλώσουν το σύνδρομο της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ/Υ), το οποίο διαπιστώνεται κλινικά. Στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής συμμετείχαν παιδιά που εμφανίζουν μόνο συμπτώματα της διαταραχής αυτής, καθώς στα άτομα αυτά δεν έχει γίνει διάγνωση του συνδρόμου ΔΕΠ/Υ. Από τη μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας διαπιστώθηκε ότι ένας περιορισμένος αριθμός ερευνών μελέτησαν το ζήτημα της επίδρασης της χρήσης του υπολογιστή ως εργαλείου διδασκαλίας και μάθησης σε παιδιά με παρόμοια προβλήματα, γεγονός που ώθησε στηδιερεύνηση του θέματος μέσα σε συνθήκες διδασκαλίας και μάθησης. Η παρούσα διατριβή επιχειρεί μια συστηματική και σε βάθος διερεύνηση της επίδρασης της εκπαιδευτικής χρήσης του υπολογιστή στη συμπεριφορά και τη σχολική επίδοση παιδιών τα οποία εκδηλώνουν συμπτώματα ΔΕΠ/Υ. Για τη μελέτη αναπτύχθηκε μια νέα μεθοδολογία η οποία συνίσταται στη χρήση ποικίλων ειδικών μεθοδολογικών εργαλείων (ψυχομετρικές δοκιμασίες ελέγχου, φόρμες παρατήρησης της συμπεριφοράς των παιδιών, ερωτηματολόγια, κ.ά.). Η έρευνα διεξήχθη σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση, ο εντοπισμός των παιδιών με συμπτώματα ΔΕΠ/Υ έγινε με ειδικές ψυχομετρικές δοκιμασίες ελέγχου (ερωτηματολόγιο που συμπλήρωσαν οι εκπαιδευτικοί για όλους/ες τους/ις μαθητές/ριές τους). Μετά τον εντοπισμό του δείγματος, δύο ομάδες παιδιών (με και χωρίς συμπτώματα ΔΕΠ/Υ) εργάστηκαν στον υπολογιστή σε εξωσχολικό (εργαστηριακό) περιβάλλον, σε ποικίλες εκπαιδευτικέςδραστηριότητες και με δύο μεθόδους. Ειδικότερα, ένας αριθμός παιδιών με στοιχεία ΔΕΠ/Υ εργάστηκαν ατομικά στον υπολογιστή, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά με στοιχεία ΔΕΓΙ/Υ συνεργάστηκαν στον υπολογιστή με δεύτερο άτομο χωρίς παρόμοια συμπταόματα. Με βάση τα αποτελέσματα της φάσης αυτής της έρευνας, προέκυψαν ορισμένα νέα ερωτήματα, τα οποία μελετιόνται στη δεύτερη φάση της έρευνας. Στη δεύτερη αυτή ερευνητική) φάση, μετά τον εντοπισμό ενός μεγαλύτερου δείγματος παιδιών με συμπτώματα ΔΕΠ/Υ με την ίδια μέθοδο, δημιουργήθηκαν περισσότερες ομάδες παιδιών με και χωρίς συμπτώματα ΔΕΠ/Υ, που εργάστηκαν σε σχολικό περιβάλλον. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι πολύ ενθαρρυντικά αναφορικά με την επίδραση που μπορεί να ασκήσει η χρήση του υπολογιστή στη συμπεριφορά παιδιών με συμπτώματα ΔΕΠ/Υ κατά τη μαθησιακή διαδικασία. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών λογισμικών που χρησιμοποιούν τα παιδιά φάνηκαν να επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους κατά την εργασία τους στο υπολογιστή (π.χ. διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά με στοιχεία ΔΕΠ/Υ δυσκολεύονται σημαντικά να διαβάσουν εκτενή κείμενα ή παρακολουθήσουν ταινίες βίντεο μεγάλης διάρκειας στο υπολογιστή). Επίσης, προέκυψαν σημαντικά στοιχεία που αφορά στο κατά πόσο θα πρέπει ή όχι τα παιδιά με στοιχεία ΔΕΓΙ/Υ να εργάζονται ατομικά στον υπολογιστή ή να συνεργάζονται με δεύτερο άτομο. Όσον αφορά στην επίδραση της χρήσης του υπολογιστή στη σχολική επίδοση των παιδιών, δεν υπήρξαν σημαντικά αποτελέσματα, πιθανώς λόγω της περιορισμένης χρονικής διάρκειας της έρευνας. Η παρούσα διατριβή επέτρεψε τη διατύπωση ορισμένων βασικών αρχών, οι οποίες διέπουν μια επιτυχημένη διαδικασία διδασκαλίας και μάθησης με υπολογιστή που απευθύνεται σε παιδιά με προβλήματα ΔΕΠ/Υ. Επέτρεψε επίσης τη διαμόρφωση προτάσεων για τη σχεδίαση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων με τη χρήση συγκεκριμένων εκπαιδευτικών λογισμικών, τις οποίες μπορούν να αναπτύσσουν οι εκπαιδευτικοί προκειμένου να διδάσκουν με υπολογιστή στην τάξη τους, όταν έχουν μαθητές/ριες με συμπτώματα ΔΕΠ/Υ. Επίσης, τα δεδομένα της έρευνας επέτρεψαν τον προσδιορισμό μιας σειράς κατευθύνσεων για τη σχεδίαση εκπαιδευτικού λογισμικού, με στόχο την παραγωγή περιβαλλόντων τα οποία να μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά από μαθητές/ριες με προβλήματα ΔΕΠ/Υ.