Αυτοεκτίμηση και επαγγελματική ικανοποίηση των ελλήνων νοσηλευτών

Abstract

Purpose: The aim of the present study was to explore potential interactions between Hellenic hospital nurses’ self-esteem and professional satisfaction. Methods: A triangulated research design was used incorporating a descriptive correlational design with cross-sectional comparisons, and a phenomenological approach based on Van Manen’s and Munhall’s methodology. A random sample of 483 adult health-care nurses employed at public and private hospitals completed the Maslach Burnout Inventory, Berger’s Scale of self-esteem and the Index of Work Satisfaction. Associations and comparisons across different settings and background variables were explored. Descriptive statistics were used to summarize variables. The alpha level was set at 0.05. Reliability of the questionnaires was tested by the Cronbach’s α coefficient, and through test-retest. The qualitative investigation was carried out through repeated phenomenological interviews aiming to explore the lived experience of 18 nurses who were purposively selected. Through their descriptions perceptions about their personal and professional worth and their lived experience of the professional nursing role were explored. The qualitative analysis evolved through the stages of bracketing, intuition, analyzing and description. The conceptual framework was based on the psychosocial approach according to which professional satisfaction depends on the appropriate fit between personality qualities and work conditions, under the influence of the social environment and culture at large. Results: Moderate levels of self-acceptance (142,25±020,27) and acceptance-of-others (102,92±13,59), moderate levels of professional satisfaction (152,23±25,38) and a moderate level of professional burnout were observed. The most satisfying job component was “professional status”, and the least satisfying was ‘’pay’’. Positive small to medium correlations were detected between self-acceptance and satisfaction from professional status (tau=0,153, p<0,0001) and interaction (r=0,194, p<0,0001), as well as between acceptance of others and satisfaction from professional status (tau= 0,170, p<0,0001) and interaction (r=0,127, p=0,016). A mediating effect of burnout was implied. The core theme of professional satisfaction was the lived experience of caring through the offer of help and relief to patients, which seemed to be interrelated with the perception of personal and professional self worth. The perception of self worth seemed to evolve through a process which, for some nurses, was based, mainly, on internal criteria, and for others on external feedback, such as other people’s opinions. The locus of this criterion system, internal or external, seemed to determine the lived experience of professional satisfaction and self worth.

Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ της αυτοεκτίμησης και της επαγγελματικής ικανοποίησης σε μέλη νοσοκομειακού νοσηλευτικού προσωπικού στην Ελλάδα. Μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε συνδυασμός περιγραφικής, μελέτης συσχέτισης με συγχρονικές συγκρίσεις και φαινομενολογικής διερεύνησης μέσω της μεθοδολογίας των Van Manen και Munhall. Ποσοτικά μελετήθηκαν ο βαθμός επαγγελματικής ικανοποίησης, αυτοεκτίμησης και επαγγελματικής εξουθένωσης, η ύπαρξη ή όχι συσχέτισης μεταξύ επαγγελματικής ικανοποίησης και αυτοεκτίμησης, και η επίδραση της επαγγελματικής εξουθένωσης στη συσχέτιση αυτή. Παράλληλα, διερευνήθηκαν συσχετίσεις των παραμέτρων επαγγελματικής ικανοποίησης και αυτοεκτίμησης με τα δημογραφικά, εκπαιδευτικά και εργασιακά χαρακτηριστικά των απαντητών. Μέσω της ποιοτικής μελέτης διερευνήθηκαν η αντίληψη των νοσηλευτών για την προσωπική και επαγγελματική αξία τους και η βιωμένη εμπειρία του επαγγελματικού ρόλου τους. Για την ποσοτική μελέτη πραγματοποιήθηκε συνδυασμός τυχαίας με δειγματοληψία ευκολίας και το δείγμα αποτέλεσαν 483 μέλη νοσηλευτικού προσωπικού γενικών, ιδιωτικών και δημοσίων νοσοκομείων ενηλίκων. Το ποιοτικό δείγμα αποτέλεσαν 18 άτομα, που επιλέχθηκαν με σκόπιμη δειγματοληψία. Για τη μέτρηση της επαγγελματικής ικανοποίησης, της αυτοεκτίμησης και της επαγγελματικής εξουθένωσης χρησιμοποιήθηκαν, αντίστοιχα, τα εργαλεία «Index of Work Satisfaction», «Self acceptance and acceptance of others scale», και «Maslach Burnout Inventory». Για την ποιοτική διερεύνηση χρησιμοποιήθηκαν επαναλαμβανόμενες φαινομενολογικές συνεντεύξεις και οδηγός συνέντευξης οκτώ ανοικτών ερωτήσεων. Για την ποσοτική διερεύνηση των μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε περιγραφική στατιστική και τέθηκε επίπεδο σημαντικότητας α=0,05. Τα μετρικά χαρακτηριστικά των κλιμάκων προσδιορίστηκαν μέσω του συντελεστή Cronbach’s α και του ελέγχου επαναδοκιμασίας (test-retest), και η επιβεβαίωση της εγκυρότητας τους πραγματοποιήθηκε με ανάλυση παραγόντων. Η συλλογή και η ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων εξελίχθηκε βάσει των σταδίων της περιχαράκωσης, της διαίσθησης, της ανάλυσης και της περιγραφής. Το θεωρητικό πλαίσιο της μελέτης βασίστηκε στην ψυχοκοινωνική προσέγγιση που περιγράφει την αλληλεπίδραση μεταξύ των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας που σχετίζονται με την αντίληψη της προσωπικής αξίας και της επαγγελματικής ικανοποίησης. Αποτελέσματα: Η μέση αθροιστική τιμή της Αυτο-αποδοχής βρέθηκε 142,25±20,27 και της Αποδοχής των άλλων 102,92±13,59, τιμές που εκφράζουν μέτριο βαθμό αυτοεκτίμησης. Η μέση αθροιστική τιμή της συνολικής Επαγγελματικής Ικανοποίησης βρέθηκε 152,23±25,38 που αντιστοιχεί σε μέτρια επαγγελματική ικανοποίηση. Η υψηλότερη ικανοποίηση δείχθηκε να απορρέει από το επαγγελματικό κύρος και η χαμηλότερη από τις αποδοχές. Η μέση αθροιστική τιμή της Συναισθηματικής Εξάντλησης ήταν 24,07±10,78, των Προσωπικών Επιτευγμάτων 35,26±8,05 και της Αποπροσωποποίησης 9,00±6,43, που συνολικά υποδηλώνουν μέτριο βαθμό επαγγελματικής εξουθένωσης. Μικρές προς μέτριες συσχετίσεις παρατηρήθηκαν μεταξύ της αυτο-αποδοχής και της ικανοποίησης από το επαγγελματικό κύρος (tau=0,153, p<0,0001) και τις διαπροσωπικές σχέσεις (r=0,194, p<0,0001), και μεταξύ της αποδοχής των άλλων και της ικανοποίησης από τις διαπροσωπικές σχέσεις (r=0,127, p=0,016) και το επαγγελματικό κύρος (tau= 0,170, p<0,0001). Επίσης, διαπιστώθηκε πως η επαγγελματική εξουθένωση διαμεσολαβεί τη συσχέτιση μεταξύ επαγγελματικής ικανοποίησης και αυτοεκτίμησης. Από την ποιοτική ανάλυση ως πυρηνικό θέμα στο βίωμα της επαγγελματικής ικανοποίησης αναδύθηκε η έννοια της προσφοράς προς τους νοσηλευόμενους, που φάνηκε να συνδέεται έντονα με τη διεργασία απόδοσης αξίας στον εαυτό, προσωπικά και επαγγελματικά. Ωστόσο, η αξιολόγηση του εαυτού δεν ήταν αυτόματη, αλλά φάνηκε να αποτελεί μια διεργασία, που άλλοτε βασιζόταν κύρια σε εσωτερικά προσωπικά κριτήρια και άλλοτε φάνηκε να στηρίζεται περισσότερο σε εξωτερική ανατροφοδότηση, όπως οι κρίσεις άλλων ατόμων. Η τοποθέτηση των κριτηρίων αυτό-αξιολόγησης ‘’μέσα’’ ή ‘’έξω’’ από το άτομο διαφάνηκε να καθορίζει την επαγγελματική ικανοποίηση και την αυτοεκτίμηση. Επομένως, το είδος του συστήματος κριτηρίων αποτίμησης του εαυτού αναδύθηκε ως κεντρικό θέμα της ανάλυσης.