Διερεύνηση της άνοιας τύπου Alzheimer μέσω της νευροψυχολογικής δοκιμασίας S.I.B. (Severe Impairment Battery)

Abstract

The assessment of cognitive change in Alzheimer disease (AD) has been focus of a great deal of research attention in recent years. Neuropsychological assessment, along with clinical examination, provides a reliable and valid evaluation of the degree of cognitive decline in dementia. Whereas a great deal is now known about the cognitive deficits and the evolution of the early AD, not much is known about patients with severe cognitive deterioration, in part because of the limited sensitivity of the available tests. Assessment of the later stages of cognitive impairment is veryimportant in geriatrics. The aim of this study was to assess patients with early, moderate and severe Alzheimer disease by means of the Severe Impairment Battery (SIB), and Mini Mental State Examination (MMSE). Forty-two patients with early, moderate and severe AD and met the criteria of the DSM-IV for AD, were assessed with the SIB which was translated into Greek language and MMSE. Additionally 23 patients who has not AD were assessed with the same neuropsychological tests. All patients were assessed two times. The mean score on the SIB in AD patients was 129,9±1,9 and in patients with no dementia was 89,3±26,8 Subgroups of patients with the most severe degree of dementia (MMSE scores 11 - 0) showed significant differences in their scores on the SIB. All cognitive domains showed a significant deterioration across the three severity groups as determined by the MMSE scores. Our study indicates that SIB is useful for the neuropsychological evaluation of severely demented patients. It is also useful for detection of the remaining cognitive functions in severely stages of AD.

Η άνοια τύπου Alzheimer είναι το συχνότερο ανοϊκό σύνδρομο και χαρακτηρίζεται από σταδιακή έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών, η εκτίμηση της σοβαρότητας της οποίας σχετίζεται με τις γνωστικές και νευροπαθολογικές εκδηλώσεις της, ενώ οι επιπρόσθετες διαταραχές συμπεριφοράς και τα νευρολογικά συμπτώματα που εμφανίζει, απαιτούν ολοκληρωμένη εκτίμηση και συνολική αντιμετώπιση. Μεγάλος αριθμός νευροψυχολογικών δοκιμασιών που διερευνούν τις ανώτερες ψυχικές λειτουργίες σε σχέση με τις εγκεφαλικές δομές, έδειξαν ότι οι ασθενείς με ΝΑπαρουσιάζουν διαταραχή σε μεγάλο εύρος των γνωστικών λειτουργιών τους ενώ έχουν τη δυνατότητα να διαχωρίζουν αποτελεσματικά τις γνωστικές μεταβολές που είναι συνέπειες της προχωρημένης ηλικίας, από αυτές που οφείλονται στη ΝΑ. Οι νευροψυχολογικές αυτές δοκιμασίες μπορούν να καθορίσουν τα γνωστικά ελλείμματα που συνοδεύουν τη ΝΑ και να επισημάνουν τις διαταραχές στις γνωστικές λειτουργίες καθώς και τα χαρακτηριστικά τους που παρατηρούνται στα πρώιμα στάδια της νόσου. Η Severe Impairment Battery (SIB) είναι από τις πρώτες δοκιμασίες που δημιουργήθηκε για την αξιολόγηση ασθενών με βαρεία άνοια, οι οποίοι δεν μπορούν να ολοκληρώσουν τις συμβατικές νευροψυχολογικές δοκιμασίες. Η παρούσα μελέτη είχε σκοπό τη διερεύνηση των βαρέως ανοϊκών ασθενών που εμφανίζουν πιθανή νόσο Alzheimer με τη Ελληνική προσαρμογή της νευροψυχολογικής δοκιμασίας Severe Impairment Battery (Δοκιμασία Βαρείας Νοητικής Διαταραχής). Για το σκοπό αυτό εξετάστηκαν δύο ομάδες ασθενών. Η ομάδα Alzheimer (ομάδα Α) αποτελούνταν από 42 ασθενείς οι οποίοι ελέγχθηκαν με την κλίμακα κλινικής αξιολόγησης της άνοιας (Clinical Dementia Rating, CDR), την κλίμακα ισχαιμίας Hachinski για την εκτίμηση της αγγειακής επιβάρυνσης ενώ, σύμφωνα με τα κριτήρια κατά DSM-IV και κατά NINCDS-ADRDA, παρουσίαζαν πιθανή άνοια τύπου Alzheimer. Την ομάδα ελέγχου (ομάδα Ε) αποτελούσαν 23 μάρτυρες οι οποίοι δεν πληρούσαν τα κριτήρια άνοιας σύμφωνα με τις παραπάνω δοκιμασίες και δεν παρουσίαζαν νευρολογική ή ψυχιατρική συμπτωματολογία. Οι ασθενείς και των δύο ομάδων είχαν παρόμοια ηλικία και αναλογία φύλου ενώ οι διαφορές των ετών εκπαίδευσης τους ήταν ασήμαντες. Όλοι οι ασθενείς είχαν πρόσφατη νευροαπεικονιστική εξέταση η οποία απέκλειε άλλου τύπου παθολογία του ΚΝΣ που να δικαιολογεί την υφιστάμενη νοητική διαταραχή. Επιπρόσθετες παρακλινικές εξετάσεις έγιναν όπου κρίθηκε απαραίτητο σύμφωνα με τα ευρήματα από την κλινική εξέταση. Όλοι οι ασθενείς υποβλήθηκαν στη δοκιμασία Mini Mental State Examination (MMSE) και στη δοκιμασία Severe Impairment Battery (SIB) ενώοι εξετάσεις επαναλήφθηκαν μετά μεσοδιάστημα μίας περίπου εβδομάδας και σε κάθε ασθενή καταγράφηκε η βαθμολογία των παραπάνω δοκιμασιών σε κάθε εξέταση. Η μέση τιμή της MMSE και της SIB της ομάδας Α ήταν σημαντικά μικρότερη απ' αυτή της ομάδας Ε, ενώ δεν υπήρχαν διαφορές στις τιμές της ίδιας ομάδας μεταξύ της πρώτης και δεύτερης εξέτασης. Οι ασθενείς της ομάδας Α χωρίστηκαν σε τρεις κατηγορίες βαρύτητας με τη MMSE (24 - 18, 17 - 12, 11 - 0) και οι μέσες τιμές της SIB συγκρίθηκαν τόσο με την ομάδα Ε όσο και μεταξύ των κατηγοριών βαρύτητας. Η σύγκριση των τιμών των ομάδων έδειξε σημαντική ελάττωση και στις τρεις κατηγορίες βαρύτητας της ομάδας Α σε σχέση με την ομάδα Ε, ενώ η μικρότερη τιμή SIB καταγράφηκε στη κατηγορία με MMSE 11-0. Οι τιμές της SIΒ σε σχέση με τις τιμές της MMSE για κάθε ασθενή δεν έδειξαν σημαντική συσχέτιση στις ομάδες με MMSE 17 - 12 και 11 - 0. Η σύγκριση των τιμών στις υποκατηγορίες της SIB (προσανατολισμός, προσοχή, γλωσσική ικανότητα, ευπραξία, οπτικοχωρική ικανότητα, μνήμη, κατασκευαστική ικανότητα, κατεύθυνση προσοχής και κοινωνικότητα) έδειξαν πολύ σημαντική ελάττωση σε σχέση με την ομάδα Ε και μεταξύ των κατηγοριών βαρύτητας με μικρότερη την τιμή της κατηγορίας με MMSE 11-0. Συμπερασματικά, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης μας, η Δοκιμασία Βαρείας Νοητικής Διαταραχής (SIΒ) μπορεί να διαχωρίσει το σύνολο των ανοϊκών ασθενών με πιθανή νόσο Alzheimer από αυτούς που δεν παρουσιάζουν νοητικές διαταραχές. Η αξιοπιστία της δοκιμασίας είναι μεγάλη, παρουσιάζοντας τις ίδιες τιμές σε διαδοχικές μετρήσεις και μπορεί να διακρίνει τις επιμέρους εναπομείνασες λειτουργίες κυρίως στους βαρέως ανοϊκούς ασθενείς. Οι κύριες λειτουργίες που διατηρούνται έως και τα σοβαρότερα στάδια της ΝΑ φαίνεται να είναι κυρίως η κατεύθυνση της προσοχής, στοιχεία γλωσσικής ικανότητας και σημαντικός βαθμός κοινωνικότητας. Επειδή η Δοκιμασία Βαρείας Νοητικής Διαταραχής (SIB) είναι σύντομη, απλή στην εφαρμογή της, έχει υψηλή αξιοπιστία και μπορεί να διακρίνει με κατανοητό τρόπο τις εναπομείνασες ικανότητες σε βαρέως πάσχοντες ανοϊκούς ασθενείς με πιθανή νόσο Alzheimer, πιστεύουμε ότι είναι μια χρήσιμη δοκιμασία τόσο για την εκτίμηση των θεραπευτικών παρεμβάσεων όσο και για την αξιολόγηση της πορείας της νόσου.