Συστηματική αποτίμηση τεκμηρίων των μελετών κόστους-αποτελεσματικότητας στη ΜΕΘ

Abstract

Introduction: Intensive care represents the most critical pillar of modern healthcare systems, where technological innovation, specialized medical expertise, and the need for rapid decision-making under conditions of high uncertainty converge. However, the operation of Intensive Care Units (ICUs) entails a substantial economic burden, increased demands on human and material resources, and significant psychological impacts on patients, families, and healthcare professionals. At the core of these challenges lies the need to balance effective clinical care, rational resource management, and the preservation of the human dimension of care in a highly demanding environment. Objective: This doctoral dissertation explores the economic and psychosocial dimensions of intensive care through three interrelated research sections. First, it assesses the economic burden of ICU hospitalization for COVID-19 patients through a systematic review of cost studies. Second, it investigates the cost-effectiveness of ICU interventions via a systematic review and meta-analysis of economic evaluations, aiming to identify strategies that optimally combine clinical and economic outcomes. Third, it examines the long-term economic, occupational, psychological, and spiritual consequences experienced by family caregivers of ICU patients, in order to better understand the multidimensional burden they face after hospitalization. Methods: The first two sections were based on systematic reviews conducted according to PRISMA guidelines. Searches were performed in international databases, and standardized quality assessment protocols were applied. Cost estimates were converted to U.S. dollars, and where feasible, meta-analysis was performed. The third section was a five-year follow-up study including 92 family caregivers from an initial cohort of 189 participants. Validated psychometric tools (SCL-90-R, SpREUK, CD-RISC-10, among others) were used, and multivariate regression models and cluster analysis were applied. Results: Analysis of the economic data revealed significant international variation in ICU hospitalization costs for COVID-19, ranging from $2.985 in Turkey to $51.359 in Portugal, reflecting differences in healthcare system organization and efficiency.The meta-analysis of ICU economic evaluations demonstrated wide variability in incremental cost-effectiveness ratios (ICERs), ranging from $6.904 to $69.346 per life-year gained. Preventive and protocol-based interventions emerged as economically dominant, whereas pharmacological and technological treatments showed mixed cost-effectiveness depending on the context of implementation. In the primary caregiver study, job loss was identified as a strong predictor of anxiety and hostility, while resilience, reframing, and forgiveness functioned as protective factors. Spirituality displayed a dual role, sometimes supportive, sometimes reactive, while cluster analysis identified three distinct caregiver groups: high-, moderate-, and low-burden.Conclusions: The findings demonstrate that the economics of intensive care extend beyond hospital boundaries, influencing the social and psychological ecosystem of patients and their families. The dissertation’s integrated approach, from the macroeconomic level of healthcare expenditure, to the mesoeconomic level of intervention efficiency, and the micro-social level of caregiver experience, offers a multidimensional perspective on the notion of “value” in intensive care. The results contribute to evidence-informed policymaking, optimization of resource allocation, and the development of interventions that integrate economic efficiency with psychological and spiritual care.

Εισαγωγή: Η εντατική θεραπεία αποτελεί τον πιο κρίσιμο πυλώνα των σύγχρονων συστημάτων υγείας, όπου συγκλίνουν η τεχνολογική καινοτομία, η εξειδικευμένη ιατρική γνώση και η ανάγκη για άμεση λήψη αποφάσεων υπό συνθήκες υψηλής αβεβαιότητας. Ωστόσο, η λειτουργία των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας συνεπάγεται σημαντική οικονομική επιβάρυνση, αυξημένες απαιτήσεις σε ανθρώπινους και υλικούς πόρους και έντονες ψυχολογικές επιπτώσεις για ασθενείς, οικογένειες και επαγγελματίες υγείας. Στο επίκεντρο των προκλήσεων αυτών βρίσκεται η ανάγκη εξισορρόπησης μεταξύ της αποτελεσματικής κλινικής φροντίδας, της ορθολογικής διαχείρισης των πόρων και της διατήρησης της ανθρώπινης διάστασης της φροντίδας σε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό περιβάλλον. Σκοπός: Η παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζει τις οικονομικές και ψυχοκοινωνικές διαστάσεις της εντατικής θεραπείας μέσα από τρεις αλληλοσυμπληρούμενες ερευνητικές ενότητες. Πρώτον, αποτιμάται η οικονομική επιβάρυνση της νοσηλείας ασθενών με COVID-19 στις ΜΕΘ, μέσω συστηματικής ανασκόπησης των μελετών κόστους. Δεύτερον, διερευνάται η σχέση κόστους–αποτελεσματικότητας παρεμβάσεων στη ΜΕΘ μέσα από συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση οικονομικών αξιολογήσεων, με στόχο τον προσδιορισμό στρατηγικών που συνδυάζουν βέλτιστα κλινικά και οικονομικά αποτελέσματα. Τρίτον, διερευνώνται οι μακροχρόνιες οικονομικές, επαγγελματικές, ψυχολογικές και πνευματικές επιπτώσεις για τους συγγενείς φροντιστές ασθενών που νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ, ώστε να κατανοηθεί η πολυδιάστατη επιβάρυνση που βιώνουν μετά τη νοσηλεία. Μέθοδος: Οι δύο πρώτες ενότητες βασίστηκαν σε συστηματικές ανασκοπήσεις σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες PRISMA. Πραγματοποιήθηκαν αναζητήσεις σε διεθνείς βάσεις δεδομένων και εφαρμόστηκαν πρότυπα ελέγχου ποιότητας. Οι οικονομικές εκτιμήσεις τυποποιήθηκαν σε δολάρια ΗΠΑ, και όπου ήταν εφικτό, πραγματοποιήθηκε μετα-ανάλυση. Η τρίτη ενότητα αποτέλεσε μελέτη παρακολούθησης πέντε ετών, με δείγμα 92 συγγενών φροντιστών από αρχικό πληθυσμό 189 ατόμων. Χρησιμοποιήθηκαν επικυρωμένα ψυχομετρικά εργαλεία (SCL-90-R, SpREUK, CD-RISC-10 κ.ά.) και εφαρμόστηκαν πολυμεταβλητά μοντέλα παλινδρόμησης και ανάλυση συστάδων (cluster analysis). Αποτελέσματα: Η ανάλυση των οικονομικών δεδομένων ανέδειξε σημαντική διεθνή διαφοροποίηση του κόστους νοσηλείας στις ΜΕΘ λόγω COVID-19, με τιμές από $2.985 στην Τουρκία έως $51.359 στην Πορτογαλία, γεγονός που αντικατοπτρίζει διαφοροποιήσεις στην οργάνωση και αποδοτικότητα των συστημάτων υγείας. Η μετα-ανάλυση των οικονομικών αξιολογήσεων ΜΕΘ κατέδειξε ευρεία μεταβλητότητα των αυξητικών δεικτών κόστους-αποτελεσματικότητας (ICERs), από $6.904 έως $69.346 ανά έτος ζωής που κερδήθηκε. Οι προληπτικές και οι παρεμβάσεις βασισμένες σε πρωτόκολλα αναδείχθηκαν ως οικονομικά κυρίαρχες, ενώ οι φαρμακολογικές και τεχνολογικές θεραπείες παρουσίασαν μικτή αποτελεσματικότητα ανάλογα με το πλαίσιο εφαρμογής. Στην πρωτογενή έρευνα των συγγενών, η απώλεια εργασίας αναδείχθηκε ως ισχυρός προγνωστικός παράγοντας άγχους και εχθρότητας, ενώ η ανθεκτικότητα, η αναπλαισίωση και η συγχώρεση λειτούργησαν προστατευτικά. Η πνευματικότητα παρουσίασε διττό ρόλο, άλλοτε υποστηρικτικό, άλλοτε αντιδραστικό, ενώ η ανάλυση συστάδων εντόπισε τρεις διακριτές ομάδες φροντιστών, υψηλής, μέτριας και χαμηλής επιβάρυνσης. Συμπεράσματα: Τα ευρήματα τεκμηριώνουν ότι η οικονομία της εντατικής θεραπείας εκτείνεται πέρα από τα όρια του νοσοκομείου, επηρεάζοντας το κοινωνικό και ψυχολογικό οικοσύστημα των ασθενών και των οικογενειών τους. Η ολοκληρωμένη προσέγγιση της διατριβής, από το μακροοικονομικό επίπεδο της δαπάνης, στο μεσοοικονομικό επίπεδο της αποδοτικότητας των παρεμβάσεων, έως το μικροκοινωνικό επίπεδο της εμπειρίας των φροντιστών, προσφέρει μια πολυδιάστατη θεώρηση της «αξίας» στη ΜΕΘ. Τα αποτελέσματα συμβάλλουν στη διαμόρφωση τεκμηριωμένων πολιτικών, στη βελτιστοποίηση της χρήσης πόρων και στην ανάπτυξη παρεμβάσεων που ενσωματώνουν οικονομική αποδοτικότητα, ψυχολογική υποστήριξη και πνευματική φροντίδα.