Αναπαραστάσεις των πολιτισμικών αξιών στα σχολικά εγχειρίδια και Μαθηματικά της Φύσης και της Ζωής: μαθηματικά Γ΄ Δημοτικού

Abstract

This doctoral research aims to explore how cultural values are portrayed in the primary school textbook “Mathematics of Nature and Life”, used in the 3rd grade of elementary education, by applying the methodological tools of Cultural Studies, Thematic, Semiotic and Multimodal Analysis. The textbook is a representative case of this methodological framework. The visuals included in the textbook, combined with the corresponding verbal content, convey cultural and historical connotations, depicting social environments, principles, attitudes, and modes of “being” within a societal context. The image, understood as a form of public communication, plays an active role in the construction of meaning, engaging learners in processes of interpreting the educational content and the wider cultural setting in which knowledge is situated. The research problem that arises from the material itself concerns how didactic images, in conjunction with linguistic markings, constitute mechanisms of socialization, performing not only cognitive, but also value literacies. Specifically (a) What types of literacies are assumed or promoted in the school textbook and (b) In what ways do the didactic images, in relation to the linguistic text, represent and incorporate rules, methods, goals and values of culture in the textbook? The results show that through these images and image-texts, emerging cultural and experiential trends toward realistic mathematics. This is because mathematical concepts and their applications are rooted in the lived reality of individuals. One limitation of the study is that the analysis is conducted exclusively by the researcher on the textbook, without incorporating audience research involving the student body.

Με την παρούσα διδακτορική μελέτη επιχειρείται να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο οι πολιτισμικές αξίες αναπαρίστανται στο σχολικό εγχειρίδιο «Μαθηματικά της Φύσης και της Ζωής», της Γ΄ Δημοτικού, αξιοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία των Πολιτισμικών Σπουδών, της Θεματικής, Σημειωτικής και Πολυτροπικής ανάλυσης.Το σχολικό εγχειρίδιο αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης. Οι εικόνες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, σε συνδυασμό με το συνοδευτικό γλωσσικό υλικό, φέρουν πολιτισμικές και ιστορικές αναφορές, αναπαριστώντας κοινωνικά συμφραζόμενα, αξίες, στάσεις και τρόπους του «είναι» μέσα στην κοινωνία. Η εικόνα στο σχολικό εγχειρίδιο ως σήμανση δημόσιου λόγου, συμμετέχει ενεργά στην παραγωγή νοήματος, εμπλέκοντας τους μαθητές/τριες σε διαδικασίες κατανόησης του περιεχομένου, αλλά και του ευρύτερου πολιτισμικού πλαισίου μέσα στο οποίο εγγράφεται η μάθηση. Το ερευνητικό πρόβλημα που προκύπτει από το ίδιο το υλικό αφορά στο πώς οι διδακτικές εικόνες, σε συνάρτηση με τις γλωσσικές σημάνσεις, συνιστούν μηχανισμούς κοινωνικοποίησης, επιτελώντας όχι μόνο γνωστικούς, αλλά και αξιακούς γραμματισμούς. Συγκεκριμένα: (α) Ποιοι τύποι γραμματισμών προϋποτίθενται ή προωθούνται στο σχολικό και (β) Με ποιους τρόπους οι διδακτικές εικόνες, σε συνάρτηση με το γλωσσικό κείμενο, αναπαριστούν και ενσωματώνουν κανόνες, μεθόδους, στόχους και αξίες του πολιτισμού στο εγχειρίδιο; Στόχος είναι να αναδειχθεί η διττή λειτουργία των εικόνων αφενός ως εργαλεία κατανόησης εννοιών και αφετέρου ως φορείς ιδεολογικών και πολιτισμικών αναφορών που συμβάλλουν στην πολιτισμική συγκρότηση των παιδιών. Μεθοδολογικά εφαρμόζεται θεματική, σημειωτική και πολυτροπική ανάλυση και προκύπτει ότι οι εικόνες και τα εικονοκείμενα που επιλέγονται αποτυπώνουν τις νέες πολιτισμικές, βιωματικές τάσεις για τα ρεαλιστικά μαθηματικά, γιατί οι μαθηματικές έννοιες, αλλά και η χρήση τους πηγάζουν από την ίδια την πραγματικότητα που βιώνουν τα άτομα. Περιορισμό της έρευνας συνιστά η ανάλυση μόνο του σχολικού εγχειριδίου από τον ερευνητή, χωρίς να εκπονείται έρευνα κοινού στον μαθητικό πληθυσμό.