Προϋποθέσεις και προοπτικές αποτελεσματικής ανάπτυξης του κοινωνικού τουρισμού στην Ελλάδα: διερεύνηση μέσω των συμβεβλημένων επιχειρήσεων φιλοξενίας

Abstract

Social Tourism, as a Form of Special Interest Tourism, provides opportunities not only to members of society who are unable to meet their tourist needs by their own means, but also for entrepreneurs in the hospitality sector to participate in Social Tourism programs, aiming for the financial growth of their businesses. Despite Social Tourism being practiced for many years, both in Greece and internationally, its study and scientific interest have gained visibility in recent years. Research has mainly focused on the social and psychological benefits for participants, although it is a socially significant and developmental form of tourism that can bring additional benefits to local societies and businesses in the hospitality sector. This doctoral thesis is the first of its kind applied in Greece and the second internationally. It aims to fill research gaps by investigating Social Tourism in Greece, highlighting its characteristics, contribution to Greek tourism development, necessary conditions for implementation, and future prospects. The thesis contributes by highlighting the specific dynamics Social Tourism offers for Greece, shedding light on aspects that have not been previously investigated. Primary research addressed gaps in the literature regarding Social Tourism's development in the Greek tourist hospitality sector. A mixed-methods approach, using triangulation, was employed to ensure a holistic scientific approach and research validity. Quantitative research, through questionnaires to tourist accommodation entrepreneurs nationally, and qualitative research, via interviews with representatives of Greek Social Tourism Institutions, were conducted. The research findings emphasize the multiple benefits of adopting Social Tourism, as it has the potential to efficiently contribute to the financial growth of mainly small and medium-sized tourist hospitality businesses. Evaluation indicates satisfactory performance in terms of its contribution to Greek tourism development. However, several areas for improvement were identified, including accommodation subsidies, program facilities, participant selection criteria, program duration, and timing, all of which impact Social Tourism's effectiveness in mitigating tourist seasonality.

Ο Κοινωνικός Τουρισμός, ως μορφή Ειδικού και Εναλλακτικού Τουρισμού, δίνει την ευκαιρία όχι μόνο σε μέλη της κοινωνίας που αδυνατούν για διάφορους λόγους να καλύψουν τουριστικές ανάγκες με δικά τους μέσα, αλλά και σε επιχειρηματίες του κλάδου της φιλοξενίας να συμμετέχουν σε προγράμματα Κοινωνικού Τουρισμού με στόχο την οικονομική ανάπτυξή των επιχειρήσεων τους. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο Κοινωνικός Τουρισμός εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, η μελέτη και το επιστημονικό του ενδιαφέρον άρχισε να κερδίζει ορατότητα τα τελευταία χρόνια. Η μέχρι τώρα έρευνα επικεντρώνεται κυρίως στη μελέτη των κοινωνικών και ψυχολογικών οφελών που προκύπτουν από την εφαρμογή του στους συμμετέχοντες κοινωνικούς τουρίστες παρότι αφορά μια μορφή τουρισμού με κοινωνικό πρόσημο, και ταυτόχρονα αναπτυξιακό, που μπορεί να αποφέρει επιπλέον οφέλη τόσο στις τοπικές κοινωνίες όσο και στις επιχειρήσεις της τουριστικής φιλοξενίας. Η προς κρίση διατριβή είναι η πρώτη διδακτορική διατριβή που πραγματοποιείται στην Ελλάδα και η δεύτερη διεθνώς και επιδιώκει να καλύψει το εν λόγω ερευνητικό κενό. Η διατριβή επιχειρεί τη διερεύνηση του Κοινωνικού Τουρισμού στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στοχεύει στην επιστημονική του προσέγγιση αναδεικνύοντας τα χαρακτηριστικά του, τη συμβολή του στην ελληνική τουριστική ανάπτυξη, τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την καλύτερη εφαρμογή του και τις προοπτικές της μελλοντικής του ανάπτυξης. Η συνεισφορά της υπό κρίση διατριβής έγκειται στην ανάδειξη της ιδιαίτερης δυναμικής που έχει ο Κοινωνικός Τουρισμός ως μια Ειδική και Εναλλακτική μορφή τουρισμού για την Ελλάδα. Αξιοποιώντας πρωτογενή δεδομένα φωτίζονται πτυχές του Κοινωνικού Τουρισμού, που μέχρι πρότινος δεν έχουν διερευνηθεί, διευρύνοντας κατά αυτό τον τρόπο τη γνώση αναφορικά με την εφαρμογή και το μέλλον της συγκεκριμένης μορφής τουρισμού. Η πρωτογενής έρευνα ήρθε να καλύψει τα κενά που παρουσιάζει η βιβλιογραφία σχετικά με τις διαστάσεις ανάπτυξής του στα τουριστικά καταλύματα της Ελλάδας. Η μικτή έρευνα με τη μέθοδο της τριγωνοποίησης κρίθηκε η καταλληλότερη για την διερεύνηση των επιλεγμένων στόχων προκειμένου να υπάρξει ολιστική επιστημονική προσέγγιση του Κοινωνικού Τουρισμού καθώς και να επιτευχθεί η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Στην παρούσα διατριβή πραγματοποιήθηκε ποσοτική έρευνα με τη χρήση ερωτηματολογίων σε επιχειρηματίες τουριστικών καταλυμάτων σε εθνικό επίπεδο, και ποιοτική έρευνα με τη διεξαγωγή συνεντεύξεων στους εκπροσώπους των ελληνικών φορέων Κοινωνικού Τουρισμού. Τα ευρήματα της έρευνας υπογραμμίζουν τα πολλαπλά οφέλη που προκύπτουν από την υιοθέτηση και εφαρμογή του Κοινωνικού Τουρισμού, καθώς μπορεί να θεωρηθεί μια δυνητικά αποδοτική μορφή τουρισμού για την οικονομική ανάπτυξη κυρίως των μικρομεσαίων τουριστικών καταλυμάτων. Επιπλέον, βάσει της αξιολόγησης που πραγματοποιήθηκε από την πρωτογενή έρευνα, διαπιστώθηκε ότι η επίδοση της εφαρμογής του ως προς την συμβολή του στην ελληνική τουριστική ανάπτυξη είναι ικανοποιητική. Ωστόσο, εντοπίστηκαν αρκετά σημεία στα οποία η ανάπτυξη του Κοινωνικού Τουρισμού χωλαίνει και ως εκ τούτου χρήζουν βελτίωσης. Τα σημεία αυτά αφορούν την επιδότηση των καταλυμάτων, τις παροχές, τα κριτήρια επιλογής των δικαιούχων, την περίοδο εφαρμογής των προγραμμάτων και τη διάρκειά τους. Οι αδυναμίες αυτές έχουν ως αποτέλεσμα την περιορισμένη συμβολή του Κοινωνικού Τουρισμού στην άμβλυνση της τουριστικής εποχικότητας.