Το Κρητικό φωνητικό ιδίωμα στο ριζίτικο τραγούδι: ακουστική ανάλυση και συγκριτική μελέτη

Abstract

An important part of traditional music and especially of the vocal tradition of Crete, is Rizitiko singing. Even though Rizitiko is found in (almost) the whole island of Crete, there are significant differences between Cretan areas (prefectures) in the pronunciation while speaking and in singing by extension, due to the peculiar pronunciation and utterance of idiomatic consonants which are "adopted" between Cretan prefectures, differentiating significantly the singing utterance. This specific research is a comparative study which "maps" those acoustic and structural characteristics of the vocal idiom used by the modern Cretan singing voice, such as the formant frequencies, "formant tuning" and the distribution of formant bandwidth - by Cretan region - during the performance of Rizitiko singing. Also, in this work, vocal vibrato and vocal register, as well as volume and pitch are recorded. At the same time, through the examination and the comparison of macro and micro-melodies and the "extraction" of vocal parameters with methods of digital processing of the vocal signal, melismatic deviations and the use of “vocal flourish” ("playing" notes) and "tuning" (modality) of the modern Cretan voice, is being investigated. Finally, the aforementioned "extraction" and comparison of the melodic contours of contemporary Cretan singers recorded with Byzantine Notation, highlights the melodic relationship that exists between Byzantine Music and the modern Cretan voice and its idiom, examining -at the same time- thoroughly the relationship of today's singing voice of Rizitiko with the singing expression and interpretation of the outstanding voice of Nikos Xylouris. All of the above, "outline" the vocal idiom in modern Rizitiko singing style and the percentage of differentiation of the singing technique in the examined vocal style, between three (3) regions of Crete in which Rizitiko is found.

Σημαντικό μέρος της παραδοσιακής μουσικής και ειδικότερα της φωνητικής παράδοσης της Κρήτης, αποτελεί το Ριζίτικο τραγούδι. Παρόλο που το Ριζίτικο συναντάται σε ολόκληρη (σχεδόν) την Κρήτη, υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των Κρητικών Νομών στην εκφορά του λόγου και στο τραγούδι κατ’ επέκταση, λόγω της ιδιάζουσας προφοράς και της εκφώνησης ιδιωματικών συμφώνων οι οποίες «υιοθετούνται» μεταξύ των Νομών της Μεγαλονήσου, διαφοροποιώντας σημαντικά την τραγουδιστική εκφορά. Η συγκεκριμένη έρευνα, αποτελεί μια συγκριτική μελέτη η οποία «χαρτογραφεί» εκείνα τα ακουστικά και τα δομικά χαρακτηριστικά του φωνητικού ιδιώματος το οποίο χρησιμοποιεί η σύγχρονη Κρητική τραγουδιστική φωνή, όπως η «τοποθέτηση» των φωνοσυντονισμών (formants) το «κούρδισμα» (tuning) αυτών και η κατανομή του εύρους των φωνοσυντονισμών -ανά Κρητική περιοχή- κατά την επιτέλεση του ριζίτικου τραγουδιού. Επίσης, στην παρούσα εργασία πραγματοποιείται καταγραφή του βιμπράτο και του ρετζίστρο, της έντασης και του τονικού ύψους. Ταυτόχρονα, μέσω της εξέτασης και της σύγκρισης των μάκρο και μίκρο-μελωδιών και της «εξαγωγής» φωνητικών παραμέτρων με μεθόδους ψηφιακής επεξεργασίας του φωνητικού σήματος, διερευνώνται οι μελισματικές αποκλίσεις και η χρήση του ποικίλματος («παιχνίδισμα» νοτών) και του «κουρδίσματος» (τροπικότητα) της άδουσας φωνής του ριζίτικου τραγουδιού. Τέλος, η προαναφερθείσα «εξαγωγή» και η σύγκριση των μελωδικών περιγραμμάτων των σύγχρονων Κρητών τραγουδιστών που ηχογραφήθηκαν με τη Βυζαντινή Σημειογραφία, αναδεικνύει τη μελωδική σχέση που υφίσταται ανάμεσα στη Βυζαντινή Μουσική και τη σύγχρονη Κρητική φωνή και το ιδίωμά της, εξετάζοντας -παράλληλα- ενδελεχώς τη σχέση της σημερινής άδουσας φωνής του ριζίτικου τραγουδιού με την τραγουδιστική έκφραση και ερμηνεία της εξέχουσας φωνής του Νίκου Ξυλούρη. Όλα τα παραπάνω, «σκιαγραφούν» το φωνητικό ιδίωμα στο σύγχρονο Ριζίτικο τραγούδι και το ποσοστό διαφοροποίησης της τραγουδιστικής τεχνοτροπίας στο εξεταζόμενο φωνητικό στυλ, μεταξύ τριών (3) περιοχών της Κρήτης στις οποίες αυτό (ριζίτικο) συναντάται.