Κατασκευαστική ανάλυση του δομικού συστήματος των ξυλόστεγων ναών της Κύπρου, 15ος - 19ος αιώνας

Abstract

The timber-roofed basilicas, which appeared in the mid-15th century in the Troodos mountain range in Cyprus, present a unique constructional system within a geographically defined area. The typical basilica is single-aisled, relatively small in size, built with the local volcanic stone, and has a double-pitched wooden roof, covered with flat tiles. More than one hundred and thirty basilicas have been recorded, most of which are single-aisled, while there are more than twenty three-aisled basilicas. There are a few cases of single-aisled basilicas, which were extended, at a later stage, with a second aisle or arcade. Additionally, there are cases of wooden-roofed basilicas which are the outcome of a stone-built church repair in the past and cases of external roofs that have been erected over domed churches. The constructional system of the roof demonstrates a high degree of technological knowledge and implementation in the areas of wood joints and connectivity, static and anti-seismic behavior, bioclimatic function, flexibility for future expansion, adaptability and planning provisions for easy future repairs. Finally, the morphological influences from Western Europe and the constructional influences from the Eastern Construction Philosophy are highlighted. These two trends combined, produced an individual and unique roofing system, which reflects an exceptional level in constructional knowledge and conceptual creativity.

Οι ξυλόστεγες βασιλικές, οι οποίες εμφανίστηκαν στα μέσα του 15ου αιώνα στην περιοχή της οροσειράς του Τροόδους στην Κύπρο, αποτελούν ένα ιδιόμορφο κατασκευαστικό σύστημα σε μια γεωγραφικά περιορισμένη περιοχή. Η τυπική βασιλική είναι μονόκλιτη, σχετικά μικρών διαστάσεων, με λιθοδομή από την τοπική ηφαιστειογενή πέτρα και διαθέτει δικλινή οξυκόρυφη ξύλινη στέγη με επίπεδα κεραμίδια. Έχουν καταγραφεί πέραν των εκατόν τριάντα βασιλικών, οι περισσότερες από τις οποίες είναι μονόκλιτες, ενώ υπάρχουν και πέραν των είκοσι τρίκλιτων βασιλικών. Υπάρχουν επίσης μερικές περιπτώσεις μονόκλιτων βασιλικών, οι οποίες επεκτάθηκαν, σε μεταγενέστερο στάδιο, με δεύτερο κλίτος ή στοές. Επιπρόσθετα, επισημαίνονται περιπτώσεις ξυλόστεγων βασιλικών οι οποίες προήλθαν από μετασκευή λιθόδμητων ναών και περιπτώσεις επικαλυπτικών στεγών πάνω από θολωτούς ναούς.Το κατασκευαστικό σύστημα της στέγης επιδεικνύει υψηλό βαθμό τεχνολογικής γνώσης και εφαρμογής σε θέματα συνδεσμολογίας του ξύλου, στατικής και αντισεισμικής συμπεριφοράς, βιοκλιματικής λειτουργίας, ευελιξίας επέκτασης και προσαρμογής και σε πρόνοιες σχεδιασμού για ευχερείς μελλοντικές επισκευές. Επισημαίνονται τέλος οι μορφολογικές, κυρίως, επιδράσεις από την Δυτική Ευρώπη και οι κατασκευαστικές επιδράσεις από την Ανατολική Κατασκευαστική Φιλοσοφία. Οι δύο αυτές τάσεις, συνδυαζόμενες, παρήγαγαν ένα ιδιότυπο και μοναδικό σύστημα στέγασης, υψηλού επιπέδου δημιουργικής σύλληψης και κατασκευαστικής αρτιότητας.