Διερεύνηση ενός πλαισίου αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου στην ελληνική πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σύμφωνα με τις στάσεις και τις απόψεις των εκπαιδευτικών

Abstract

This thesis examines the issue of evaluation of educational work as the latter is a constant pursuit of all political authorities in order to improve the educational services provided. Evaluation involves a number of factors such as both animate (e.g. head of education, director - deputy head of school, teachers, trainees, administrative staff, etc.) and inanimate (e.g. curriculum, syllabus, school physical infrastructure, teaching materials, school textbook, etc.) factors. In the context of the animate factors, competent reactions have been expressed by teachers when the emphasis is placed on accountability per se as a tool to force resignations and as a punitive condition. The aim of this thesis was to capture the attitudes and perceptions of the teachers themselves regarding the evaluative framework of education with emphasis on the element of self-evaluation in order to draw fruitful conclusions on how this can be utilized for the general improvement of the educational reality in Greece. As far as the research method is concerned, the present thesis belongs to the primary research with the implementation of quantitative research based on the use of a questionnaire. The final research instrument combined data from MacBeath (2000), IEP (2014) and Pios (2016). It consisted of 116 closed-ended statements that had to be answered using a 5-point Likert scale and also Dictated options (Yes or No), followed by 1 more open-ended question regarding how respondents evaluate themselves educationally. A total of 1,000 active teachers serving in either primary or secondary schools participated regardless of whether they were serving in a public or private structure. The main findings of this research process had to do with the issue of participants' self-identification, where 1.4% of the teachers stated that they were frustrated, 12.3% stated that they were focused on traditional teaching and 84.4% stated that they were focused on a student-centered-innovative orientation. These findings affected: a) the way teachers viewed their overall role, b) their openness to adopting new teaching practices, and c) their willingness to engage in honest and effective self-evaluation. Another important finding has to do with the fact that gender has a significant effect as women showed - almost universally - higher scores in almost all scales of the questionnaire. At the same time, older teachers showed significantly lower scores on self-evaluation mood compared to their younger colleagues. Finally, holders of a bachelor's degree were less positive about self-evaluation in contrast to holders of a doctoral degree, who appeared more open to the issue of self-evaluation and general evaluation.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζει το ζήτημα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου καθώς το τελευταίο αποτελεί σταθερή επιδίωξη όλων των πολιτικών αρχών προκειμένου να βελτιώνονται οι παρεχόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Η αξιολόγηση εμπλέκει μια σειρά από παράγοντες όπως είναι οι έμψυχοι (π.χ. διευθυντής εκπαίδευσης, διευθυντής – υποδιευθυντής σχολικής σχολικός σύμβουλος, εκπαιδευτικοί, εκπαιδευόμενοι, διοικητικό προσωπικό, κλπ.) αλλά και οι άψυχοι (π.χ. αναλυτικό πρόγραμμα, πρόγραμμα σπουδών, υλικοτεχνική υποδομή σχολικής μονάδας, εκπαιδευτικό υλικό, σχολικό σύγγραμμα, κ.λπ.). Στο πλαίσιο των έμψυχων παραγόντων ικανές αντιδράσεις έχουν εκφραστεί από τους εκπαιδευτικούς όταν το βάρος ρίχνεται στη λογοδοσία per se ως εργαλείο εξώθησης σε παραιτήσεις και ως τιμωρητική συνθήκη. Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η αποτύπωση των στάσεων και αντιλήψεων των ίδιων των εκπαιδευτικών ως προς το αξιολογικό πλαίσιο της εκπαίδευσης με έμφαση στο στοιχείο της αυτοαξιολόγησης προκειμένου να προκύψουν γόνιμα συμπεράσματα για το πώς αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί για τη γενικότερη βελτίωση της εκπαιδευτικής πραγματικότητας στην Ελλάδα. Ως προς το σκέλος της ερευνητικής μεθόδου η παρούσα διατριβή ανήκει στις πρωτογενείς έρευνες με υλοποίηση ποσοτικής έρευνας στηριγμένης στη χρήση ερωτηματολογίου. Το τελικό ερευνητικό εργαλείο συνδύασε στοιχεία από τις μελέτες MacBeath (2000), IEΠ (2014) και Πίος (2016). Αποτελείτο από 116 δηλώσεις κλειστού τύπου, που έπρεπε να απαντηθούν με τη χρήση 5βάθμιας κλίμακας Likert αλλά και Δίτιμων επιλογών (Ναι ή Όχι) και ακολούθησε 1 ερώτηση ακόμη ανοικτού τύπου αναφορικά με το πώς αξιολογούν τον εαυτό τους εκπαιδευτικά οι ερωτηθέντες. Συνολικά συμμετείχαν 1.000 εν ενεργεία εκπαιδευτικοί υπηρετούντες σε σχολικές μονάδες είτε της Πρωτοβάθμιας είτε της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ανεξαρτήτως εάν η υπηρετούσαν σε δημόσια ή ιδιωτική δομή. Τα κυριότερα ευρήματα της συγκεκριμένης ερευνητικής διαδικασίας είχαν να κάνουν με το ζήτημα του αυτοπροσδιορισμού των συμμετεχόντων, όπου το 1.4% των εκπαιδευτικών δήλωσαν απογοητευμένοι, το 12.3% δήλωσαν επικεντρωμένοι στην παραδοσιακή διδασκαλία και το 84.4% δήλωσαν επικεντρωμένοι σε έναν μαθητοκεντρικό-καινοτόμο προσανατολισμό. Αυτά τα ευρήματα επέδρασαν: α) στον τρόπο που έβλεπαν οι εκπαιδευτικοί το γενικότερο ρόλο τους, β) στην ανοικτότητά τους σε υιοθέτηση νέων εκπαιδευτικών πρακτικών και γ) στη διάθεση ειλικρινούς και αποδοτικής αυτοαξιολόγησης. Ένα ακόμη σημαντικό εύρημα έχει να κάνει με το γεγονός πως το φύλο έχει σημαντική επίδραση καθώς οι γυναίκες εμφάνισαν - σχεδόν καθολικά - πιο υψηλές τιμές σχεδόν σε όλες τις κλίμακες του ερωτηματολογίου. Την ίδια στιγμή οι γηραιότεροι σε ηλικία εκπαιδευτικοί εμφάνισαν σημαντικά χαμηλότερες τιμές σε επίπεδο διάθεσης αυτοαξιολόγησης σε σύγκριση με τους νεότερους σε ηλικία συναδέλφους τους. Τέλος, οι κάτοχοι βασικού πτυχίου ήταν λιγότερο θετικοί σε αυτοαξιολόγηση σε αντίθεση με τους κατόχους διδακτορικού τίτλου σπουδών, που εμφανίζονταν πιο ανοικτοί ως προς το ζήτημα της αυτοαξιολόγησης και της γενικότερης αξιολόγησης. Η παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζει το ζήτημα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου καθώς το τελευταίο αποτελεί σταθερή επιδίωξη όλων των πολιτικών αρχών προκειμένου να βελτιώνονται οι παρεχόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Η αξιολόγηση εμπλέκει μια σειρά από παράγοντες όπως είναι οι έμψυχοι (π.χ. διευθυντής εκπαίδευσης, διευθυντής – υποδιευθυντής σχολικής σχολικός σύμβουλος, εκπαιδευτικοί, εκπαιδευόμενοι, διοικητικό προσωπικό, κλπ.) αλλά και οι άψυχοι (π.χ. αναλυτικό πρόγραμμα, πρόγραμμα σπουδών, υλικοτεχνική υποδομή σχολικής μονάδας, εκπαιδευτικό υλικό, σχολικό σύγγραμμα, κ.λπ.). Στο πλαίσιο των έμψυχων παραγόντων ικανές αντιδράσεις έχουν εκφραστεί από τους εκπαιδευτικούς όταν το βάρος ρίχνεται στη λογοδοσία per se ως εργαλείο εξώθησης σε παραιτήσεις και ως τιμωρητική συνθήκη. Σκοπός της παρούσας διατριβής ήταν η αποτύπωση των στάσεων και αντιλήψεων των ίδιων των εκπαιδευτικών ως προς το αξιολογικό πλαίσιο της εκπαίδευσης με έμφαση στο στοιχείο της αυτοαξιολόγησης προκειμένου να προκύψουν γόνιμα συμπεράσματα για το πώς αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί για τη γενικότερη βελτίωση της εκπαιδευτικής πραγματικότητας στην Ελλάδα. Ως προς το σκέλος της ερευνητικής μεθόδου η παρούσα διατριβή ανήκει στις πρωτογενείς έρευνες με υλοποίηση ποσοτικής έρευνας στηριγμένης στη χρήση ερωτηματολογίου. Το τελικό ερευνητικό εργαλείο συνδύασε στοιχεία από τις μελέτες MacBeath (2000), IEΠ (2014) και Πίος (2016). Αποτελείτο από 116 δηλώσεις κλειστού τύπου, που έπρεπε να απαντηθούν με τη χρήση 5βάθμιας κλίμακας Likert αλλά και Δίτιμων επιλογών (Ναι ή Όχι) και ακολούθησε 1 ερώτηση ακόμη ανοικτού τύπου αναφορικά με το πώς αξιολογούν τον εαυτό τους εκπαιδευτικά οι ερωτηθέντες. Συνολικά συμμετείχαν 1.000 εν ενεργεία εκπαιδευτικοί υπηρετούντες σε σχολικές μονάδες είτε της Πρωτοβάθμιας είτε της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ανεξαρτήτως εάν η υπηρετούσαν σε δημόσια ή ιδιωτική δομή. Τα κυριότερα ευρήματα της συγκεκριμένης ερευνητικής διαδικασίας είχαν να κάνουν με το ζήτημα του αυτοπροσδιορισμού των συμμετεχόντων, όπου το 1.4% των εκπαιδευτικών δήλωσαν απογοητευμένοι, το 12.3% δήλωσαν επικεντρωμένοι στην παραδοσιακή διδασκαλία και το 84.4% δήλωσαν επικεντρωμένοι σε έναν μαθητοκεντρικό-καινοτόμο προσανατολισμό. Αυτά τα ευρήματα επέδρασαν: α) στον τρόπο που έβλεπαν οι εκπαιδευτικοί το γενικότερο ρόλο τους, β) στην ανοικτότητά τους σε υιοθέτηση νέων εκπαιδευτικών πρακτικών και γ) στη διάθεση ειλικρινούς και αποδοτικής αυτοαξιολόγησης. Ένα ακόμη σημαντικό εύρημα έχει να κάνει με το γεγονός πως το φύλο έχει σημαντική επίδραση καθώς οι γυναίκες εμφάνισαν - σχεδόν καθολικά - πιο υψηλές τιμές σχεδόν σε όλες τις κλίμακες του ερωτηματολογίου. Την ίδια στιγμή οι γηραιότεροι σε ηλικία εκπαιδευτικοί εμφάνισαν σημαντικά χαμηλότερες τιμές σε επίπεδο διάθεσης αυτοαξιολόγησης σε σύγκριση με τους νεότερους σε ηλικία συναδέλφους τους. Τέλος, οι κάτοχοι βασικού πτυχίου ήταν λιγότερο θετικοί σε αυτοαξιολόγηση σε αντίθεση με τους κατόχους διδακτορικού τίτλου σπουδών, που εμφανίζονταν πιο ανοικτοί ως προς το ζήτημα της αυτοαξιολόγησης και της γενικότερης αξιολόγησης.