Όψεις του πολιτικού σε νεότερα βρετανικά κείμενα

Abstract

This dissertation belongs to the field of dramatology and incorporates tools from the field of political theory. Starting from Ernesto Laclau's and Chantal Mouffe's Discourse Theory, it endeavors to approach seven contemporary British plays written in Great Britain between 1989-2010, during a transitional twenty-year interval, in which the fall of the Berlin Wall caused enormous changes in the ways of perceiving and signifying the new era. These works are by Philip Ridley (“Ghost from a perfect place”), Sarah Kane (“Blasted”), Martin Crimp (“Attempts on her life”), Mark Ravenhill (“Some Explicit Polaroids”), Caryl Churchill (“Far Away”), Simon Stephens (“Motortown”) and Howard Barker (“The Dying of Today”). The aim of this thesis is to study the political element within theatre plays and to explore new tools to address theatre texts through the lens of political theory. Among the individual objectives are the creation of a new area of discussion around the definition of a work as being political and the search for texts written in a left-wing progressive direction. The thesis is divided into four parts: the first describes the basic theory of Laclau and Mouffe along with the methodology of work. The second one follows a historical review of the concept of political theatre, as well as a review of contemporary British political theatre. The third part examines how discourses within plays are articulated, how characters are constituted as identities within the context of discourses and where the fractures in the discourses and contexts of the plays can be found. In the fourth part of the thesis, using the argumentation of Yannis Stavrakakis from “The Lacanian Left”, it is attempted to locate progressive politics within the dramatic context of the plays. This part examines those works that are products of the ideology of their time, reproducing existing rivalries, as well as those that achieve the dislocation of contexts, formulating a rather progressive critique. Furthermore, there is a discussion of the ways in which the characters' actions affirm existing powers and of the cases of characters who appear to invent alternative forms of resistance. A dilemma that is often imposed by the dominant hegemonic discourses is identified; that of violent resistance or passive acceptance. With this thesis, a new area of discussion on political theatre is initiated in the field of dramatology, starting from the notion of the “political” as a disruption of conceptualizations and social constructions, new tools from the field of political science are proposed - with which we can determine whether a theatrical work incorporates hegemonic narratives or whether it criticizes them - and, finally, tools to identify significant dramaturgical acts, capable of projecting new perspectives and proposing different models of action and resistance, are proposed.

Η διατριβή ανήκει στον χώρο της δραματολογίας και ενσωματώνει εργαλεία από το πεδίο της πολιτικής θεωρίας. Εκκινώντας από τη Θεωρία του Λόγου των Ερνέστο Λακλάου και της Σαντάλ Μουφ, επιχειρείται η προσέγγιση επτά σύγχρονων βρετανικών θεατρικών έργων, που γράφτηκαν στη Μεγάλη Βρετανία μεταξύ 1989-2010, σε μια μεταβατική εικοσαετία, κατά την οποία η πτώση του Τείχους του Βερολίνου επέφερε τεράστιες αλλαγές στους τρόπους αντίληψης και νοηματοδότησης της νέας εποχής. Πρόκειται για τα έργα των Φίλιπ Ρίντλεϊ («Επιστροφή στον Παράδεισο»), Σάρα Κέην («Έλεος»), Μάρτιν Κριμπ («Απόπειρες»), Μαρκ Ρέιβενχιλ («Τολμηρές Πολαρόιντ»), Κάρυλ Τσέρτσιλ («Πολύ Μακριά»), Σάιμον Στήβενς, («Motortown») και Χάουαρντ Μπάρκερ («Το Ύστατο Σήμερα»). Σκοπός της διατριβής είναι η μελέτη του πολιτικού στοιχείου μέσα στα θεατρικά έργα και η αναζήτηση νέων εργαλείων προσέγγισης των θεατρικών κειμένων μέσω της πολιτικής θεωρίας. Επιμέρους στόχοι είναι η δημιουργία ενός νέου χώρου συζήτησης γύρω από τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε ένα έργο ως πολιτικό αλλά και η αναζήτηση κειμένων γραμμένων με μια αριστερή προοδευτική κατεύθυνση. Η διατριβή χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: στο πρώτο περιγράφεται η βασική θεωρία των Λακλάου και Μουφ καθώς και η μέθοδος εργασίας. Στο δεύτερο γίνεται μια ιστορική αναδρομή της έννοιας του πολιτικού θεάτρου όπως και μια αναδρομή στο σύγχρονο βρετανικό πολιτικό θέατρο. Στο τρίτο μέρος εξετάζεται το πώς συναρθρώνονται οι λόγοι μέσα στα θεατρικά έργα, πώς συγκροτούνται οι χαρακτήρες ως ταυτότητες μέσα στο πλαίσιο συγκεκριμένων λόγων και πού εντοπίζονται ρωγμές στους λόγους και στα πλαίσια των έργων. Στο τέταρτο μέρος της διατριβής, χρησιμοποιώντας την επιχειρηματολογία του Γιάννη Σταυρακάκη από τη «Λακανική Αριστερά», επιχειρείται η αναζήτηση πράξεων προοδευτικού χαρακτήρα μέσα στο δραματολογικό πλαίσιο των έργων, πράξεων δηλαδή που να διανοίγουν τον ορίζοντα του εφικτού στην πολιτική δράση. Στο μέρος αυτό εξετάζονται τα έργα εκείνα που αποτελούν ιδεολογικά προϊόντα της εποχής τους, αναπαράγοντας υπάρχοντες ανταγωνισμούς αλλά και εκείνα που επιτυγχάνουν την εξάρθρωση των πλαισίων, διατυπώνοντας μια περισσότερο προοδευτική κριτική. Επιπλέον, συζητούνται οι τρόποι με τους οποίους οι δράσεις των χαρακτήρων επιβεβαιώνουν τις υπάρχουσες εξουσίες καθώς και οι περιπτώσεις των χαρακτήρων που φαίνεται να εφευρίσκουν εναλλακτικούς τρόπους αντίστασης. Διαχωρίζεται η έννοια της αντιδραστικής πράξης από την ριζοσπαστικά προοδευτική πράξη και εντοπίζεται ένα δίλημμα που συχνά επιβάλλεται από τους κυρίαρχους ηγεμονικούς λόγους∙ αυτό της βίαιης αντίστασης ή της παθητικής αποδοχής. Με την παρούσα διατριβή διανοίγεται ένας νέος χώρος συζήτησης για το πολιτικό θέατρο στον χώρο της δραματολογίας, με αφετηρία την έννοια του «πολιτικού» ως διατάραξη νοηματοδοτήσεων και κοινωνικών κατασκευών, εισάγονται νέα εργαλεία από τον χώρο των πολιτικών επιστημών, με τα οποία μπορούμε να διαπιστώσουμε εάν ένα θεατρικό έργο ενσωματώνει τις ηγεμονικές αφηγήσεις ή αν στέκεται κριτικά σε αυτές και τέλος προτείνονται εργαλεία εντοπισμού σημαντικών δραματουργικών συμβάντων, ικανών να προβάλουν νέες οπτικές και να προτείνουν διαφορετικά μοντέλα δράσης και αντίστασης.