Η συνείδηση του ηθικού νόμου και η ηθική κινητοποίηση: η θεωρία του Kant για την κινητοποιητική ισχύ του λόγου και τη λειτουργία του ηθικού συναισθήματος

Abstract

In the Critique of Practical Reason Kant claims that the problem of moral motivation is not identical to the problem of how the moral law can provide an incentive to the action, but instead it refers to "what the moral law incites to the soul as far as it constitutes an incentive" to the action. Contrary to this claim, the majority of the modern research on the issue sets outs from the assertion that in Kant's ethics only the recognition of the moral law can constitute an incentive to the genuine moral action, while any affect of the moral law to the aesthetic predispositions of the soul, as it is the moral feeling, either is ignored or underestimated. This dissertation attempts to establish the thesis that the moral law causes the moral feeling of respect by affecting the aesthetical predispositions of the soul. The moral feeling must be considered the incentive to the genuine moral action, not the recognition of the moral law by itself alone. To bring out this central claim, this dissertation criticizes thoroughly the most influential approaches to this problem, showing by that that Kant's genuine view on moral motivation is often overlooked or even misunderstood. The central thesis of this dissertation is that Kant's intention is not to relate intrinsically the agent's conscience of the moral law to the maxims of his executive will, but rather to the causing of the moral feeling. In order for the moral law to be the decisive maxim of the action, the main prerequisite is its recognition as the only objective law to affect the aesthetical predispositions of the soul, and especially the moral feeling itself.

Στην Κριτική του πρακτικού Λόγου ο Καντ ισχυρίζεται ότι το πρόβλημα της ηθικής κινητοποίησης δεν πρέπει να επικεντρωθεί στο ερώτημα για το εάν ο ηθικός νόμος παρέχει ένα ελατήριο, αλλά στο τι "προκαλεί στον ψυχισμό, εφόσον αποτελεί ελατήριο". Παρ' όλα αυτά, η σύγχρονη έρευνα επί του θέματος εκκινεί από τη θέση πως στην καντιανή ηθική μόνο η αναγνώριση της εγκυρότητας του ηθικού νόμου μπορεί να αποτελεί το ελατήριο της γνήσιας ηθικής πράξης, ενώ η αναφορά στην επίδραση του ηθικού νόμου στις αισθητηριακές καταβολές του ψυχισμού, όπως είναι το ηθικό συναίσθημα, είτε αγνοείται είτε υποβαθμίζεται. Η διατριβή αυτή επιχειρεί να αποδείξει τη θέση ότι ο ηθικός νόμος, επενεργώντας στις φυσικές καταβολές του ψυχισμού, προκαλεί το ηθικό συναίσθημα του σεβασμού για τον ηθικό νόμο, το οποίο συγκροτεί το πραγματικό ελατήριο της γνήσιας ηθικής πράξης. Εντός της διατριβής ασκείται επίσης ενδελεχής κριτική στις ερμηνευτικές προσεγγίσεις αναγνωρισμένων σχολιαστών, και διαμέσου αυτής αναδεικνύεται το γεγονός ότι η πραγματική καντιανή προβληματική για την ηθική κινητοποίηση έχει παραγνωριστεί και κατανοηθεί με λανθασμένο τρόπο. Η κύρια ερμηνευτική θέση της διατριβής είναι ότι ο Καντ δεν θέλει να συνδέσει εγγενώς τον ηθικό νόμο με την ηθική κινητοποίηση, δηλ. με τους γνώμονες της προαίρεσης, αλλά με την πρόκληση του ηθικού συναισθήματος. Προκειμένου ο ηθικός νόμος να καταστεί ο αποφασιστικός γνώμονας της πράξης, απαιτείται προηγουμένως η συνείδηση του ηθικού νόμου να επηρεάσει τις αισθητηριακές καταβολές του ψυχισμού.