The nature of social enterprise in Greece: the effect of the social enterprise trend on non-profits in Greece in a shrinking economy

Abstract

This thesis explores the notion of social enterprise in Greece. In particular it investigates how non-profits incorporate social enterprise in an environment facing a severe financial and social crisis. The study is done through a participatory and reflective research approach that allows the emergence of enriched results. The review of the existing literature in this area revealed that despite the lack of a universal definition, the concept of social enterprise has generally been viewed positively and has raised the expectations for social and economic transformation. Policy makers expect social enterprises to become a lever out of the crisis of reducing state funding and contribute to financial and social change. Until recently, the common assumption was that social enterprises emerge bottom-up and constitute the most ethical option of social welfare services provision after the failure of the state and the markets to provide for society. Hence, non-profits were encouraged to adopt entrepreneurial techniques to support their social purpose as a way out of the financial problems they are facing. The great interest on the effect of ‘social enterprise’ on the traditional non-profit sector comes from the peculiarity of the Greek case with the top-down enforcement of the concept coupled with a history of corruption in civil society.Even though researchers following a more critical stance towards social enterprises challenge the underlying assumptions of this new concept and raise awareness about its negative impacts, in Greece the ‘social economy’ and ‘social enterprise’ concepts are used as ‘silver bullets’ by policy makers.Wishing to follow this critical tradition, I proceeded with an in-depth case study drawing upon participant observation and reflective methods. In locating my research in an active non-profit organisation in Athens, I intended that my findings could be extended to similar organisations.This thesis found that in Greece, the top-down implementation of the concept allowed non-profits to incidentally adopt this rhetoric in order to ensure their long term survival and then in turn influence the way society makes sense of social enterprises. The institutional environment further hinders the growth of the sector as it directs the social enterprises and non-profits towards public procurement making and any other alternative seems impossible.Lastly, based on the above findings, I conclude that social economy despite its infancy faces the risk of corruption. Hence, I suggest that policy makers’ support, rather than guide, social enterprises to allow them achieve their full potential. Future research and practice need to focus on raising awareness for the social economy and assessing social impact as a way to improve transparency and gain the trust of society.

Η παρούσα διατριβή διερευνά την έννοια της κοινωνικής επιχείρησης στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, διερευνά πώς οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί ενσωματώνουν την έννοια της κοινωνικής επιχείρησης σε ένα περιβάλλον που αντιμετωπίζει σοβαρή οικονομική και κοινωνική κρίση. Η μελέτη γίνεται μέσα από μια συμμετοχική και αναστοχαστική ερευνητική προσέγγιση που επιτρέπει την ανάδειξη εμπλουτισμένων αποτελεσμάτων.Η ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας σε αυτόν τον τομέα αποκάλυψε ότι παρά την έλλειψη καθολικού ορισμού, η έννοια της κοινωνικής επιχείρησης έχει γενικά αντιμετωπιστεί θετικά και έχει αυξήσει τις προσδοκίες για κοινωνικό και οικονομικό μετασχηματισμό. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αναμένουν από τις κοινωνικές επιχειρήσεις να γίνουν μοχλός εξόδου από την κρίση της μείωσης της κρατικής χρηματοδότησης και να συμβάλουν στην οικονομική και κοινωνική αλλαγή.Μέχρι πρόσφατα, η κοινή παραδοχή ήταν ότι οι κοινωνικές επιχειρήσεις εμφανίζονται από κάτω προς τα πάνω και αποτελούν την πιο ηθική επιλογή για την παροχή των υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας μετά την αποτυχία του κράτους και των αγορών να εξασφαλίσουν στην κοινωνία τις υπηρεσίες αυτές. Ως εκ τούτου, οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί ενθαρρύνθηκαν να υιοθετήσουν επιχειρηματικές τεχνικές για να υποστηρίξουν τον κοινωνικό τους σκοπό ως διέξοδο από τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Το μεγάλο ενδιαφέρον για την επίδραση της «κοινωνικής επιχείρησης» στον παραδοσιακό μη κερδοσκοπικό τομέα προέρχεται από την ιδιαιτερότητα της ελληνικής περίπτωσης με την επιβολή από πάνω προς τα κάτω της έννοιας σε συνδυασμό με την ιστορία της διαφθοράς στην κοινωνία των πολιτών.Παρόλο που οι ερευνητές που ακολουθούν μια πιο κριτική στάση απέναντι στις κοινωνικές επιχειρήσεις αμφισβητούν τις υποκείμενες υποθέσεις αυτής της νέας έννοιας και στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της, στην Ελλάδα οι έννοιες «κοινωνική οικονομία» και «κοινωνική επιχείρηση» χρησιμοποιούνται ως «ασημένιες σφαίρες» από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Θέλοντας να ακολουθήσω αυτήν την κριτική παράδοση, προχώρησα σε μια εις βάθος μελέτη περίπτωσης βασιζόμενη στην παρατήρηση των συμμετεχόντων και στις αναστοχαστικές μεθόδους. Εντοπίζοντας την έρευνά μου σε έναν ενεργό μη κερδοσκοπικό οργανισμό στην Αθήνα, σκόπευω τα ευρήματά μου να επεκταθούν σε παρόμοιους οργανισμούς.Αυτή η διατριβή διαπίστωσε ότι στην Ελλάδα, η εφαρμογή από πάνω προς τα κάτω της έννοιας επέτρεψε στους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς να υιοθετήσουν ευκαιριακά αυτή τη ρητορική προκειμένου να εξασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη επιβίωσή τους και στη συνέχεια να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αντιλαμβάνεται τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Το θεσμικό περιβάλλον εμποδίζει περαιτέρω την ανάπτυξη του κλάδου καθώς κατευθύνει τις κοινωνικές επιχειρήσεις και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς προς τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων και κάθε άλλη εναλλακτική φαίνεται αδύνατη.Τέλος, με βάση τα παραπάνω ευρήματα, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα, παρά τη βρεφική της ηλικία, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της διαφθοράς. Ως εκ τούτου, προτείνω οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να υποστηρίζουν, αντί να καθοδηγούν, τις κοινωνικές επιχειρήσεις για να τους επιτρέψουν να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους. Η μελλοντική έρευνα και πρακτική πρέπει να επικεντρωθεί στην ευαισθητοποίηση για την κοινωνική οικονομία και στην αξιολόγηση του κοινωνικού αντίκτυπου ως τρόπου βελτίωσης της διαφάνειας και της απόκτησης της εμπιστοσύνης της κοινωνίας.