Μετά τα Τρωικά: ο Νόστος των Αχαιών στα τραγικά αποσπάσματα του Αισχύλου και του Σοφοκλή

Abstract

The purpose of this dissertation is to present a commentary on the fragmentarily preserved tragedies of Aeschylus and Sophocles that deal with aspects of the nostos of the Achaeans. The dissertation is organized into seven chapters, each of which corresponds to one tragic play. Each tragedy is analyzed in two parts, the first being of an introductory nature and the second including the commentary on the testimonies and fragments. The tragedies of Aeschylus that are studied in this dissertation are the Salaminiae, a play related to the failed nostos of Teucer and his expulsion from Salamis, and the plays related to the nostos of Odysseus, Psychagogoi, Penelope, Ostologoi, which probably constitute a tragic trilogy. The fragmentary tragedies of Sophocles, Teucer, Nausicaa or Plyntriai, and Nauplius Pyrkaeus occupy the second part of the dissertation. In Teucer, Sophocles deals with the failed return of the hero to his homeland. Nausicaa is one of the poet's Odyssean tragedies, perhaps the only one that deals with an episode related to Odysseus' nostos. Finally, Nauplius Pyrcaeus is related to the revenge of Nauplius which leads to the shipwreck and destruction of part of the Achaean fleet during their return from Troy. By reconstructing the plot and presenting an exhaustive commentary on these tragedies, we are able to trace how Aeschylus and Sophocles approach the aftermath of the Trojan War and figure out the way they engage in a constant intertextual dialogue with their sources, which they often reinterpret.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι η σχολιασμένη έκδοση των αποσπασματικώς σωζόμενων τραγωδιών του Αισχύλου και του Σοφοκλή που σχετίζονται με πτυχές του νόστου των Αχαιών. Η διατριβή οργανώνεται σε επτά κεφάλαια, καθένα εκ των οποίων αντιστοιχεί και σε μία εξεταζόμενη τραγωδία. Κάθε τραγωδία αναλύεται σε δύο μέρη, με το πρώτο να έχει εισαγωγικό χαρακτήρα και το δεύτερο να περιλαμβάνει τον σχολιασμό των μαρτυριών και των αποσπασμάτων του δράματος. Οι τραγωδίες του Αισχύλου που μελετώνται στην διατριβή αυτή είναι οι Σαλαμίνιες, δράμα που σχετίζεται με τον αποτυχημένο νόστο του Τεύκρου και την εκδίωξή του από την Σαλαμίνα, καθώς και τα σχετικά με τον νόστο του Οδυσσέα δράματα Ψυχαγωγοί, Πηνελόπη, Οστολόγοι, τα οποία πιθανώς συγκροτούν μια ενιαία τραγική τριλογία. Ακολουθεί η παρουσίαση των σχετικών με πτυχές του νόστου των Αχαιών τραγωδιών του Σοφοκλή. Πρόκειται για τις τραγωδίες Τεύκρος, Ναυσικά ή Πλύντριαι, και Ναύπλιος Πυρκαεύς. Στον Τεύκρο, ο Σοφοκλής πραγματεύεται, όπως και ο Αισχύλος στις Σαλαμίνιες, τον αποτυχημένο νόστο του ήρωα στην πατρίδα του. Η Ναυσικά αποτελεί μια από τις οδυσσειακές τραγωδίες του ποιητή, ίσως την μόνη που πραγματεύεται κάποιο επεισόδιο σχετικό με τον νόστο του Οδυσσέα. Τέλος, ο Ναύπλιος Πυρκαέας σχετίζεται με την εκδίκηση του Ναυπλίου και την οργή των θεών, οι οποίες συνδυάζονται και οδηγούν στο ναυάγιο και στην καταστροφή μέρους του αχαϊκού στόλου κατά την διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής των Ελλήνων από την Τροία. Μέσω της ανασύνθεσης της πλοκής και του σχολιασμού των τραγωδιών του νόστου είμαστε σε θέση να παρακολουθήσουμε τον τρόπο με τον οποίον ο Αισχύλος και ο Σοφοκλής διαχειρίζονται συνολικά τον μεταπολεμικό τρωικό μύθο και επιλέγουν να προσεγγίσουν την παράδοση, ερχόμενοι σε συμφωνία με τα προηγούμενα μοντέλα ή προτείνοντας εναλλακτικές εκδοχές και επανερμηνεύοντας μυθολογικά θέματα. Οι ποιητές εμπλέκονται σε έναν διαρκή διακειμενικό διάλογο με τα πρότυπά τους, τα οποία συχνά επανερμηνεύουν και αναπλάθουν.