Έμφυλη ισότητα στην εκπαιδευτική πολιτική της Ελλάδας (1975-2020): νοηματοδοτήσεις και αντιστάσεις

Abstract

The present thesis explores education policy, identifying the reasons that impede the promotion of gender equality reform in education. It focuses, on the one hand, on political discourse, and more precisely on political discourse involving education policy in parliamentary debates, and, on the other, on the experience of educators who are called to implement interventions on gender equality. In this way, the thesis attempts to uncover gender ideology and the relevant cultural elements that underpin education policy, both in its design by policy-makers and in its implementation, where resistance to gender equality transformation is manifested. More specifically, the thesis examines: the extent to which parliamentary discourse on education policy constructs gender roles and reproduces stereotypes; the question of whether national educational interventions on gender equality constitute part of a holistic education policy that promotes reform on issues of gender equality; the question of why they fail to bring about long term transformative results, and which are the main forms of resistance to the promotion of gender equality, be they ideological or of a different kind. The thesis has two parts: The first part develops theoretical approaches from several fields that can shed light on the topic under consideration, in order to offer the conceptual tools for the analysis. In particular, this part presents theoretical approaches for public policy analysis, emphasizing on those of discourse, as well as theoretical tools of feminist theory on discourse and equality policies. The theoretical framework is completed by including approaches of educational policy and of education as a field that (re)produces of gender inequalities. Finally, the first part reviews the policies developed at the international, European and national level on gender equality in education. The second part presents the selected methodological approaches of the research, and offers an analysis of the political discourse of the Greek Parliament and how it constructs conceptions of gender in education. It also analyses the attitudes of educators and those who participated in the implementation of two educational interventions on gender, related to the way that these were implemented, as well as to further elements that emerged from their experience via semi-structured interviews.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει το πεδίο της εκπαιδευτικής πολιτικής, αποκαλύπτοντας τις αιτίες που δυσχεραίνουν την προώθηση της έμφυλης ισότητας στο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Στο επίκεντρο της διερεύνησης τίθεται αφενός ο λόγος της πολιτικής, και ειδικότερα ο κοινοβουλευτικός λόγος της εκπαιδευτικής πολιτικής, και αφετέρου οι εμπειρίες των εκπαιδευτικών που καλούνται να εφαρμόσουν πολιτικές για την έμφυλη ισότητα στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού τους έργου. Με τον τρόπο αυτόν, επιδιώκεται η αποκάλυψη της έμφυλης ιδεολογίας και των αντίστοιχων πολιτισμικών στοιχείων που διέπουν την εκπαιδευτική πολιτική, τόσο στο επίπεδο της θεσμοθέτησής της από τους φορείς εξουσίας, όσο και στο επίπεδο της εφαρμογής της, στο οποίο εκφράζονται μέσα από αντιστάσεις προς τον έμφυλο μετασχηματισμό.Ειδικότερα, στο πλαίσιο της έρευνας, εξετάζεται: κατά πόσον ο κοινοβουλευτικός λόγος για την εκπαιδευτική πολιτική κατασκευάζει έμφυλους κοινωνικούς ρόλους και αναπαράγει στερεότυπες αντιλήψεις, εάν οι εκπαιδευτικές πολιτικές παρεμβάσεις για την έμφυλη ισότητα αποτελούν μέρος μιας συνεκτικής εκπαιδευτικής πολιτικής προς την κατεύθυνση της έμφυλης αλλαγής, γιατί δεν επιφέρουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και αλλαγές, και ποιες είναι αντιστάσεις με ιδεολογική ή άλλη αφετηρία, που διαδραματίζουν ανασταλτικό ρόλο στην προώθηση της έμφυλης ισότητας.Η διατριβή αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος αναπτύσσονται οι θεωρητικές προσεγγίσεις από διαφορετικά επιστημονικά και επιμέρους θεματικά πεδία, τα οποία συνδέονται με το υπό διερεύνηση αντικείμενο, προκειμένου να παράσχουν τα εννοιολογικά εργαλεία για την ανάλυσή του. Ειδικότερα, παρουσιάζεται η θεωρητική συζήτηση για την ανάλυση των πολιτικών του κράτους, με έμφαση στις προσεγγίσεις για τον λόγο, καθώς και θεωρητικά εργαλεία της φεμινιστικής θεωρίας για τον λόγο και τις πολιτικές ισότητας. Το θεωρητικό πλαίσιο ολοκληρώνεται με τη συμπερίληψη προσεγγίσεων για την εκπαιδευτική πολιτική και την εκπαίδευση ως πεδίο (ανα)παραγωγής έμφυλων ανισοτήτων. Τέλος, στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται διεξοδικά οι πολιτικές που έχουν αναπτυχθεί σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για την έμφυλη ισότητα στην εκπαίδευση.Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται το μεθοδολογικό πλαίσιο που επιλέχθηκε για τη διεξαγωγή της έρευνας, καθώς και τα αποτελέσματα των ερευνητικών εστιάσεων σχετικά με α) τις νοηματοδοτήσεις για το φύλο στο πεδίο της εκπαίδευσης, που προκύπτουν από την ανάλυση του πολιτικού λόγου, όπως αρθρώνεται σε συνεδριάσεις του Ελληνικού Κοινοβουλίου, καθώς και β) τις στάσεις των εκπαιδευτικών και των ατόμων που συμμετείχαν σε δύο εφαρμοσμένες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις για το φύλο (παρεμβατικά προγράμματα και θεματική εβδομάδα), σε σχέση με τον τρόπο υλοποίησής τους και με τα επιμέρους στοιχεία που αναδύθηκαν μέσα από ημι-δομημένες συνεντεύξεις.