Η πτολεμαϊκή παρουσία στο Αιγαίο: οι σχέσεις των Πτολεμαίων μοναρχών με τον νησιωτικό χώρο

Abstract

This thesis aims to study the relations between the Ptolemies and the Aegean islands at a political, social, economic, cultural and religious level, through the examination of all the available material (epigraphical, archaeological, papyrological, numismatic). The Aegean sea has always played a key role in the Greek world and certainly did not lose its importance after the expansion of Hellenism beyond the Achaemenid Empire, through to the Indus Valley and the Nubian desert. The Greek islands’ position between Egypt and the Ptolemaic foreign possessions has prompted the Ptolemies to maintain relations with them. Their general aims were in order to secure bases in the Greek islands and through them to control Mediterranean sea routes, to reduce their opponents’ influence on them and to recruit mercenaries. In order to achieve these goals, the Ptolemies employed officials essentially serving their international diplomacy: the Ptolemies, through their envoys, appeared as benefactors of cities and showed their favour through donations, through tax reductions or through financing civic buildings. They often undertook the uninterrupted supply of the city with wheat, provided protection, or saved cities from imminent dangers. It is also epigraphically attested that this beneficial policy was often expressed through the activities of individuals-coming from Alexandria to the islands-not as rulers' envoys, but still somehow associated with the royal crown. Quite often these were citizens appointed at the Aegean islands, serving the monarchs’ interests. As their presence and activities usually served both the interests of the local demoi and those of the Ptolemaic rulers, they received by the former honours commensurate with those offered to those Ptolemaic officials, who were dispatched by the kings as tetagmenoi or epitetrammenoi. They thus maintained the Aegean islands within the Ptolemaic royal house’s sphere of influence for more than a century. The thrust of the thesis investigates the evidence coming from the island complexes of the Cyclades, the Dodecanese, Crete, Euboia, the islands of the North Aegean and Sea in respective chapters. It also discusses the role of the League of the Islanders or the so-called Nesiotic League in Ptolemaic foreign policy in the Aegean since the 3rd c. BC. Our aim is to process all the available material in order to identify as many strands of the Ptolemaic presence in the Aegean as possible, and to comprehend and analyse thoroughly its nature and structure.

Αντικείμενο της μελέτης αποτέλεσε ο εντοπισμός και η διερεύνηση του χαρακτήρα των επαφών ανάμεσα στην πτολεμαϊκή Αίγυπτο και τα νησιά του Αιγαίου στο πλαίσιο της υπερπόντιας εξάπλωσης του πτολεμαϊκού βασιλείου στην ανατολική Μεσόγειο. Το Αιγαίο πάντοτε διαδραμάτιζε βασικούς ρόλους στον ελληνικό κόσμο και σίγουρα δεν έχασε τη σημασία του μετά την επέκταση του ελληνισμού πέρα από την Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία, μέχρι την κοιλάδα του Ινδού και την έρημο της Νουβίας. Η διατριβή, αξιοποιώντας το σύνολο του διαθέσιμου επιγραφικού, αρχαιολογικού, νομισματικού και παπυρολογικού υλικού, διερευνά τα τεκμήρια που προέρχονται από τα νησιωτικά συμπλέγματα των Κυκλάδων, των Δωδεκανήσων, των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, της Εύβοιας και της Κρήτης. Ειδικότερα, σκιαγραφείται η πτολεμαϊκή παρεμβατική πολιτική στο Αιγαίο, και σχολιάζεται η ορολογία που χρησιμοποιείται στη βιβλιογραφία, προκειμένου να περιγραφεί η αποκαλούμενη πτολεμαϊκή εξωτερική πολιτική. Επιπλέον παρουσιάζονται οι τρόποι, με τους οποίους οι Πτολεμαίοι ανέπτυξαν την εξωτερική τους πολιτική στους νησιωτικούς χώρους, η δυναμική του πτολεμαϊκού στόλου ως του κυριότερου οχήματος για την επίτευξη των πτολεμαϊκών βλέψεων, ενώ επιχειρείται και η χωροθέτηση των πτολεμαϊκών κτήσεων στον χάρτη της Μεσογείου. Διερευνώνται, επίσης, οι λόγοι για τους οποίους ο αιγαιακός χώρος αποτέλεσε ζωτική περιοχή για τις απόπειρες των διαδοχικών ηγεμόνων της Αιγύπτου να οικοδομήσουν μία στέρεη και σταθερή εξάπλωση στην ανατολική Μεσόγειο. Περιλαμβάνονται παρατηρήσεις για τα πρόσωπα, τους τίτλους και τα αξιώματα της πτολεμαϊκής βασιλικής υπαλληλίας στο Αιγαίο, αλλά και σχόλια για τη γλώσσα και την ορολογία των πτολεμαϊκών τιμητικών ψηφισμάτων, που σμιλεύουν εναργέστερα τον χαρακτήρα των πτολεμαϊκών αξιωματούχων. Απώτερος στόχος της διατριβής είναι αφενός ο εντοπισμός όσο το δυνατόν περισσοτέρων ιχνών της πτολεμαϊκής παρουσίας στο Αιγαίο, αφετέρου η κατανόηση και η διεξοδική ανάλυση της δομής της.