Έρευνα για τη δημιουργία δικτύου περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης

Abstract

Τhe sustainability of the Earth's natural resources assumes an appropriate education of citizens, which leads to green thinking, a holistic approach in solving environmental problems, interdisciplinary cooperation and a corresponding political will. Appropriate education has been attempted in recent decades with Environmental Education (EE). Environmental Education is one of the most important innovations in European and international education systems. This training helps the cognitive, emotional and psychokinetic development of the individual. It can contribute to the integration of ethics in the sustainable management of natural ecosystems. Periurban forests, are attractive ecosystems for the effective implementation of Environmental Education Programs (EEP). The use of environmental trails in forests is an educational technique, with which the corresponding teaching and learning activities are carried out. In this research, the periurban forest of Thessaloniki although provides great goods and services, lags behind in terms of proper behavior on the part of the users. The awareness of this fact led to the need to provide relevant education to the users of the forest, focusing not only on the demand for understanding the functions and values of the forest ecosystem, but also on raising awareness and changing the attitude of citizens towards all ecosystems through their experiential contact with the forest. The aim of this research is to help mainly the teachers and the students of the schools of the city and the wider region, in acquiring experientially, the necessary knowledge about the multiple role of the forest. In order to facilitate the work of teachers and students in the implementation of EEP in the forest, after many field visits, the special natural and man-made elements of the forest have been identified, which are related to the history of the forest landscape, to the biodiversity, to functions and values of the forest ecosystem etc. These elements were integrated into ten themes which correspond to fifteen environmental trails. These trails emerged after field research in the forest and after a thorough description they are proposed as a network of environmental trails. Each narratively designed path deals with a dominant theme, which leads to other related topics for discussion-investigation. The themes of the EE paths are: Orchid Ophrys mammosa, Soundscape, Forest fire, Orienteering, Art-Landart and Free expression, Cultural landscape, Aromatic and medicinal plants, Social and ecological peace, Fauna traces in the forest and the Water. In order to make the best possible use of the paths with the above themes, the theoretical background related to the main topic of the path is cited. However, they are not a standardized "lesson" and it is preferable each route and the various EE topics to be adapted by the teacher according to the needs and wishes of each group.

Η αειφορία των φυσικών πόρων της Γης προϋποθέτει κατάλληλη παιδεία των πολιτών, η οποία να οδηγεί στην οικολογικοποίηση της σκέψης, ολιστική προσέγγιση στην επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, διεπιστημονική συνεργασία και ανάλογη πολιτική βούληση. Η κατάλληλη παιδεία επιχειρείται τις τελευταίες δεκαετίες με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ). Η ΠΕ αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες καινοτομίες στα ευρωπαϊκά και διεθνή εκπαιδευτικά συστήματα και εφαρμόζεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση αυτή βοηθά τη γνωστική, συναισθηματική και ψυχοκινητική ανάπτυξη του ατόμου. Μπορεί να συμβάλλει στην ενσωμάτωση της ηθικής, στην αειφορική διαχείριση των φυσικών οικοσυστημάτων και στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος.Τα δάση και ιδιαίτερα τα περιαστικά, είναι ελκυστικά οικοσυστήματα για την αποτελεσματική υλοποίηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (ΠΠΕ). Μια εκπαιδευτική τεχνική με την οποία πραγματοποιούνται οι αντίστοιχες διδακτικές και μαθησιακές δραστηριότητες είναι η χρησιμοποίηση των περιβαλλοντικών μονοπατιών μέσα στα δάση. Στην παρούσα έρευνα έχει επιλεγεί το περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης, το οποίο ενώ παρέχει σπουδαία αγαθά και υπηρεσίες δεν τυχαίνει κατάλληλης συμπεριφοράς από μέρους των χρηστών. Η συνειδητοποίηση του γεγονότος αυτού οδήγησε στην ανάγκη της παροχής σχετικής παιδείας στους χρήστες του δάσους με επίκεντρο όχι μόνο γνωστικό και φυσιολατρικό αλλά και την ευαισθητοποίηση και αλλαγή της στάσης των πολιτών προς όλα τα οικοσυστήματα μέσω της βιωματικής επαφής τους με το δασικό οικοσύστημα. Στόχος της παρούσας έρευνας είναι να βοηθηθούν κυρίως οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι μαθητές/τριες των σχολείων της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, στην απόκτηση βιωματικά, των απαραίτητων γνώσεων για τους φυσικούς πόρους του δασικού οικοσυστήματος και γνώσεις για τον πολλαπλό ρόλο του δάσους. Για τη διευκόλυνση του έργου των εκπαιδευτικών και των μαθητών/τριών στην υλοποίηση ΠΠΕ μέσα στο δάσος, έχουν εντοπισθεί, μετά από πολλές επιτόπιες επισκέψεις, τα ιδιαίτερα φυσικά και ανθρωπογενή στοιχεία του δάσους, τα οποία έχουν σχέση με την ιστορία του δασικού τοπίου, με τη βιοποικιλότητα, τις λειτουργίες και αξίες του δασικού οικοσυστήματος κ.λπ.. Τα στοιχεία αυτά ενσωματώθηκαν σε δέκα θεματικές, οι οποίες αντιστοιχούν σε 15 περιβαλλοντικά μονοπάτια. Τα μονοπάτια αυτά προέκυψαν μετά από έρευνα στο δάσος και μετά από ενδελεχή περιγραφή, προτείνονται ως ένα δίκτυο περιβαλλοντικών διαδρομών. Κάθε αφηγηματικά σχεδιασμένο μονοπάτι διαπραγματεύεται ένα κυρίαρχο θέμα, το οποίο οδηγεί και σε άλλα σχετικά θέματα για συζήτηση-διερεύνηση. Οι θεματικές των μονοπατιών ΠΕ είναι: Ορχιδέα Ophrys mammosa, Ηχοτοπία, Δασική πυρκαγιά, Orienteering (Προσανατολισμός), Τέχνη-Landart και Ελεύθερη έκφραση, Πολιτισμικό τοπίο, Αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, Κοινωνική και οικολογική ειρήνη,Ίχνη πανίδας στο δάσος και Το νερό. Για να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτές οι διαδρομές, παρατίθεται το σχετικό με το κύριο θέμα του μονοπατιού, θεωρητικό υπόβαθρο. Ωστόσο δεν αποτελούν ένα τυποποιημένο «μάθημα» και καλό είναι η κάθε διαδρομή και τα ποικίλα θέματα ΠΕ να προσαρμόζονται από τον/την εκπαιδευτικό ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες της κάθε ομάδας.