Συμβολή στην ανάπτυξη και δόκιμη πιλοτικoύ συστήματος αξιολόγησης αγροπεριβαλλοντικών μέτρων στην Ελλάδα

Abstract

Η εργασία επιχειρεί να παρουσιάσει την ανάπτυξη ενός σύνθετου δείκτη, ικανού να προσδιορίζει, μέσω ποσοτικής προσέγγισης, τις περιβαλλοντικές επιδράσεις, οι οποίες προκύπτουν από τις δραστηριότητες γεωργικών εκμεταλλεύσεων, στο πλαίσιο εφαρμογής Αγροπεριβαλλοντικών Μέτρων, ως τμήμα των ευρύτερων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον αγροτικό χώρο. Ευρύτερης σημασίας σκοπό της εργασίας αποτελεί, εκτός της συμβολής της στην ανάπτυξη κοινής και εναρμονισμένης, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μεθοδολογίας περιβαλλοντικής αξιολόγησης των Αγροπεριβαλλοντικών Μέτρων, η συνεισφορά της στην ευρύτερη συζήτηση που διεξάγεται, σχετικά με την ανάπτυξη συστημάτων που βασίζονται σε σύνθετους δείκτες, αλλά και στη δυνατότητα χρήσης ανάλογων υποστηρικτικών εργαλείων άσκησης πολιτικής στις διαδικασίες λήψηςαποφάσεων. Η εργασία διακρίνεται σε πέντε επιμέρους τμήματα, τα οποία αποτελούνται απόεπτά διαφορετικά κεφάλαια. Εισαγωγικά, παρατίθενται το σχετικό πλαίσιο πολιτικής και οιυφιστάμενες πρακτικές περιβαλλοντικής αξιολόγησης αγροπεριβαλλοντικών πολιτικών, προγραμμάτων και μέτρων. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η χρήση των αγροπεριβαλλοντικών δεικτών και η συμβολή τους στις διαδικασίες αξιολόγησης των εν λόγω μέτρων πολιτικής. Κατόπιν αυτών, αναλύονται τα επιμέρους στοιχεία της μεθοδολογίας αξιολόγησης, δηλαδή εκείνα εξ' αυτών τα οποία συγκροτούν ένα σύνθετο δείκτη. Τα τελευταία ακολουθούνται από τη λεπτομερή κατά στάδιο ανάλυση δυο δοκιμαστικών εφαρμογών του συστήματος αξιολόγησης, σε συνδυασμό με τααποτελέσματα τα οποία προέκυψαν από τις εν λόγω εφαρμογές. Ένα μικρό τμήμα της εργασίας, αφιερώνεται στην ανάλυση βαθμού ευαισθησίας του σύνθετου δείκτη και, εν τέλει σε συμπεράσματα και τη συζήτηση αυτών, συνοδευόμενη από τρία παραρτήματα. Από την εφαρμογή του εν λόγω σύνθετου δείκτη για τον υπολογισμό του αγροπεριβαλλοντικού αποτυπώματος στης περιοχές της μεσσηνιακής Μάνης (Βιολογική Ελαιοκαλλιέργεια) και του κάμπου της Λάρισας (Βαμβακοκαλλιέργεια μειωμένων εισροών λιπασμάτων) προκύπτουν τα εξής ευρήματα: Η σύγκριση εκμεταλλεύσεων υπό καθεστώς αγροπεριβαλλοντικών μέτρων και μη συμμετεχουσών εκμεταλλεύσεων δεν παράγει σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των δυο συστημάτων. Στην περίπτωση της Μάνης η εφαρμογή μέτρων εμπόδισε την εντατικοποίηση της ελαιοκαλλιέργειας και διευκόλυνε τη μετάβαση της στη βιολογική παραγωγή. Στην περίπτωση της Λάρισας η εφαρμογή του μέτρου κατάφερε να συνεισφέρει στην προσπάθεια αντιμετώπισης συγκεκριμένωνπεριβαλλοντικών επιπτώσεων, οι οποίες εντούτοις δεν ήταν εντός των προκαθορισμένωνστόχων της πολιτικής. Και στις δυο περιπτώσεις η εφαρμογή των μέτρων δεν δύναται ναχαρακτηριστεί ως σεβόμενη τις αρχές της προσθετικότητας.