Το όνομα ως στοιχείο ταυτότητας στο πεζογραφικό έργο του Γιάννη Σκαρίμπα

Abstract

The study of literary characters’ names in Yannis Skarimbas’ novels and short stories is a desideratum of Modern Greek literary studies and is closely linked to two of the most characteristic aspects of Skarimbas’ fiction: the uniqueness of literary characters and the idiosyncratic use of language. The first name and the surname are essential parts of an individual’s identity, these two words identify a member of society and of a specific generation, but also contribute in telling him or her apart from others. The literary characters’ names fall under three categories: in the first the character’s name or surname plays a significant role in the unfolding plot; in the second category the same name reappears to signify a different person or a characters’ name changes in time; the third category consist of anonymous characters. Subsequently, the findings about the names of Skarimbas’ characters are compared to the way either the name and/or the surname of a literary character informs its identity in novels written by Melpo Axioti, N. G. Pentzikis and Kosmas Politis. In detail, the case of pseudonymity of either the literary character or the writer is examined and the names that are neologisms are discussed. In addition, the dilution of the characters’ identity can happen when the same name is used for different literary characters or when the same character reappears in different fictional works. In conclusion, Yannis Skarimbas is the most daring writer among his generation, as far as the names of the literary characters are concerned. Yannis Skarimbas employs oblique choices in naming his divergent characters, which are often different versions of the same person. All the writer’s personae serve his goal, which is not to hide behind a name adopting a certain role, but to set a game between himself and the reader and to make pretense look like honesty in the readers’ eyes. In any case, the literary character’s name plays a significant role in introducing a character and often this name becomes a metonymy of the literary work’s title. The name is, after all, what transforms through the power of language a fictional idea to a literary character and in Skarimbas’ fiction the name was shown to be playing a pivotal role.

Η μελέτη της ονοματοθεσίας των χαρακτήρων, ένα θέμα που έχει επισημανθεί από την κριτική ως ζητούμενο, αφορά δύο βασικά χαρακτηριστικά της συγγραφικής ιδιοπροσωπίας του Γιάννη Σκαρίμπα, τη γλώσσα και τους χαρακτήρες. Το ονοματεπώνυμο συνιστά σημαντικό στοιχείο της ταυτότητας του ατόμου, καθώς με αυτές τις δύο λέξεις εντάσσεται στην κοινωνία, στο εσωτερικό μιας γενιάς και ταυτόχρονα διαφοροποιείται από τον άλλο. Για τη διερεύνηση της ονοματοθεσίας των ηρώων στο πεζογραφικό έργο του Σκαρίμπα δημιουργήθηκαν τρεις βασικές κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αφορά περιπτώσεις χαρακτήρων με μικρό όνομα και επώνυμο, στοιχεία που αντιστοιχούν σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο και που είναι φορείς σημασίας, ώστε συχνά γεννούν την ιστορία των προσώπων αυτών. Στη δεύτερη κατηγορία, εξετάζονται τα ονοματεπώνυμα που δεν αντιστοιχούν μόνο σε έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα ή εκείνα που προσδιορίζουν έναν χαρακτήρα αλλά αλλάζουν μέσα στον χρόνο και στην τρίτη κατηγορία εξετάζονται περιπτώσεις ανωνυμίας. Στη συνέχεια, εξετάστηκαν οι συγκλίσεις και αποκλίσεις του Σκαρίμπα με τη Μέλπω Αξιώτη, τον Ν. Γ. Πεντζίκη και τον Κοσμά Πολίτη ως προς τον τρόπο που χρησιμοποιούν τα ονόματα ή/και τα επώνυμα για να προσδιοριστεί η ταυτότητα των ηρώων τους. Πιο συγκεκριμένα, εξετάστηκε το φαινόμενο της ψευδωνυμίας συγγραφέων και ηρώων, τα ονόματα που λειτουργούν ως νεολογισμοί και τέλος η αποσταθεροποίηση των ορίων της ταυτότητας μέσω της επανάληψης των ονομάτων ανάμεσα σε διαφορετικούς χαρακτήρες ή μέσω της επανεμφάνισης των ίδιων χαρακτήρων σε διαφορετικά έργα του εκάστοτε συγγραφέα. Ο πιο ρηξικέλευθος και τολμηρός από όλους τους συγγραφείς της γενιάς του (ως προς την ονοματοθεσία) είναι ο Σκαρίμπας. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί λοξές πρακτικές ονοματοθεσίας για τους αποκλίνοντες ήρωές του, οι οποίοι συνιστούν μεταμορφώσεις του ίδιου προσώπου. Όλες οι μάσκες του Σκαρίμπα υποδεικνύουν τον στόχο του, ο οποίος δεν είναι να κρυφτεί πίσω από ένα όνομα υιοθετώντας τον αντίστοιχο ρόλο αλλά το παιχνίδι ανάμεσα σε εκείνον και τον αναγνώστη του, κάνοντας την υποκρισία να φαίνεται σαν ειλικρίνεια στη ματιά του τελευταίου. Σε κάθε περίπτωση, το όνομα θέτει πάντοτε κρίσιμα ερωτήματα∙ με αυτό ο ήρωας συστήνεται και συχνά χρησιμοποιείται ως μετωνυμία του έργου στο οποίο στεγάζεται. Ουσιαστικά, το όνομα περιγράφει ή προσδιορίζει τον άνθρωπο μέσω της γλώσσας, ώστε μοιάζει σχεδόν «παντοδύναμο» στο σκαριμπικό σύμπαν.