Το σινεμά της κρίσης: ελληνικές ταινίες ενηλικίωσης, 2010-2017: από την αναπαράσταση του "τραύματος" στις πολιτικές του βίου

Abstract

The central issue of this thesis is the political dynamics of cinema - within the postmodern perspective - and in particular, how cinema converses with its socio-political context and rearranges the regimes of knowledge within which it emerges. Cinema is concretized in a certain national film production, and the utilized postmodern theory concerns the political Subject as described in Foucauldian thought and its later reflections, in contemporary political philosophy, and post-feminist, queer politics. The general question about the political dynamics of cinema is focused on highlighting how eight Greek film productions conceptualize the Greek economic crisis in dialogue with parallel political practices within the specific historical context. The film analysis scheme is structured to be consistent with the postmodern questioning of coherent discourses, it is based on the scheme of film analysis by Doxiadis and is enriched with terms from political science, cinematography, and literary studies. In particular, in the thesis, some basic concepts of Bakhtin, Doxiadis, Foucault and Laclau are combined in a certain way; the “hegemonic Chronotope” of “coming of age” emerges as a key concept of “axis 3.” of Doxiadis and as a Foucauldian discourse of the dislocation in politics according to Laclau. In the discourse analysis, within the four “axes” of Doxiadis, are also added terms of the theories of Lacan and Kristeva, Butler and Athanasiou, Edelman and Muñoz, Žižek, Agamben, Derrida and Levinas, and the typologies of Propp, Todorov, Genette, and Deleyto. The filmic discourse is analysed as rhetoric about the “coming of age” of a collective political Subject and as a practice of problematizing the modern regulatory technologies of life within the dislocation in politics due to the Crisis. The filmic discourses are associated with political rhetorics /practices / public discourses that emerged during the Greek Crisis and are related to managing the traumatic political. The films' political dynamics are depicted as being located in the intra-filmic universe and in extra-filmic performances. The politicization of the filmic aesthetics is also supported. The thesis argues about the appearance of a biopolitical cinema and proposes the allegory of “coming of age” as filmic rhetoric that mandates the renegotiation of social contracts. Finally, the analysis having detected filmic solidarity policies of politically active postmodern Subjects, recommends itself as a political practice that highlights them.

Κεντρικό ζητούμενο της εργασίας αυτής ήταν η πολιτική δυναμική του κινηματογράφου-εντός της μετανεωτερικής θεώρησης- και ειδικότερα ο τρόπος με τον οποίο ο κινηματογράφος συνομιλεί με το κοινωνικοπολιτικό του συγκείμενο και αναδιατάσσει τα καθεστώτα γνώσης εντός των οποίων αναδύεται. Ο κινηματογράφος συγκεκριμενοποιήθηκε σε μια ορισμένη εθνική φιλμική παραγωγή, και η μετανεωτερική θεωρία που αξιοποιήθηκε αφορά σε πολιτικές υποκειμένων όπως αυτές περιγράφονται στην φουκωική σκέψη και στις μεταγενέστερες αντανακλάσεις της, στην σύγχρονη πολιτική φιλοσοφία και στην μετα-φεμινιστική, queer πολιτική. Το γενικό ζητούμενο περί πολιτικής δυναμικής του κινηματογράφου εστιάστηκε στην ανάδειξη των τρόπων με τους οποίους οχτώ ελληνικές παραγωγές εννοιολογούν την ελληνική οικονομική κρίση συνδιαλεγόμενες με παράλληλες πολιτικές πρακτικές εντός του συγκεκριμένου ιστορικού συμφραζομένου. Το σχήμα ανάλυσης των ταινιών δομήθηκε έτσι ώστε να είναι συνεπές στην μετανεωτερική αμφισβήτηση συνεκτικών λόγων και ολιστικών λογικών, βασίστηκε σε προϋπάρχον σχήμα ανάλυσης κινηματογραφικών ταινιών (Δοξιάδης,2008:165-188,269-310) και εμπλουτίστηκε με όρους από τις πολιτικές επιστήμες, τις κινηματογραφικές και τις λογοτεχνικές σπουδές. Ειδικότερα, στην εργασία συνδυάστηκαν εργαλεία των Bakhtin, Δοξιάδη, Foucault και Laclau: αναδείχτηκε ο «ηγεμονικός χρονότοπος» της «ενηλικίωσης» ως βασική έννοια του «άξονα 3.» του Δοξιάδη και ως φουκωικό καθεστώς νοηματοδότησης του «εξαρθρωμένου» πολιτικού κατά Laclau. Στην ανάλυση λόγου οι τέσσερις άξονες του Δοξιάδη συμπληρώθηκαν με επιπλέον όρους των Lacan και Kristeva, των Butler και Athanasiou, των Edelman και Muñoz, του Žižek, του Agamben, του Derrida και του Levinas, και με τις τυπολογίες των Propp, Todorov, Genette, και Deleyto. Αναλύθηκε ο φιλμικός λόγος ως ρητορική περί ενηλικίωσης ενός συλλογικού πολιτικού υποκειμένου και ως πρακτική προβληματοποίησης των σύγχρονων ρυθμιστικών τεχνολογιών ζωής εντός της «κρίσης» της οικονομικής και της πολιτειακής. Οι φιλμικοί «λόγοι» συσχετίστηκαν με πολιτικές ρητορικές /πρακτικές και δημόσιους λόγους που αναδύθηκαν στην Ελλάδα και αφορούσαν στη διαχείριση του τραυματικού πολιτικού. Η πολιτική δυναμική των ταινιών εντοπίστηκε στο ενδοφιλμικό σύμπαν και σε εξωφιλμικές επιτελέσεις. Υποστηρίχτηκε και η πολιτικοποίηση της αισθητικής τους. Η εργασία, συνομίλησε με σχήματα ανάγνωσης ταινιών, που αφορούν στον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο, μετά το 2010, και επιχειρηματολογούν περί πολιτικού σινεμά. Πρότεινε, την αλληγορία της «ενηλικίωσης» ως φιλμική ρητορική ενός σινεμά βιοπολιτικής που επιτάσσει την επαναδιαπραγμάτευση των κοινωνικών συμβολαίων. Τέλος, η ανάλυση ανίχνευσε πολιτικές αλληλεγγύης πολιτικά ενεργών υποκειμένων και συστήθηκε ως πολιτική πρακτική που τις αναδεικνύει.