Επαγγελματική ευημερία εκπαιδευτικών και ενίσχυση κλίματος σχολικής μονάδας: η επίδραση του προγράμματος παρέμβασης προώθησης θετικής συμπεριφοράς

Abstract

Over the last decade, there has been a rapid increase in students’ problem behaviors. Many studies reveal that when teachers tackle the problem solely with imposing penalties, then there are phenomena of school dropout, increased aggression, a high number of absences, and late attendance of students in class. Furthermore, numerous studies show the positive effect of school-wide interventions on the social behavior of students and on school climate. The purpose of this study is the implementation of Tier 1 of School-Wide Positive Behavior Support (SWPBS) in primary schools and the investigation of its effect on teachers’ professional well-being and collective efficacy, as well as on school climate. The sample comprises 271 teachers from 30 primary schools in the prefectures of Thessaloniki, Imathia, and Chalkidiki. To assess the concepts under investigation, the teachers completed three questionnaires twice: once before implementing the intervention and once after its implementation. According to the results of the research, SWPBS implementation has a positive and significant effect on teachers’ professional well-being and collective efficacy, as well as on school climate. However, one should not overlook the fact that the intervention was implemented during the academic year 2020 - 2021 when emergency remote teaching took place because of the COVID-19 pandemic. Thus, the lack of significant differences in teachers’ professional well-being after the SWPBS implementation, can be attributed to the fact that teachers developed their school connectedness and teaching efficacy to meet the needs of online classes. However, in the schools where SWPBS was implemented, both school climate and teachers’ collective efficacy improved because of the main effect of the intervention. SWPBS was implemented for the first time in primary schools in Greece. As a result, the findings are important; first, because they align with those of previous research, thus confirming the importance of the intervention in various education systems in different countries. Second, the positive effect of the intervention resulted from the shorter implementation of the intervention because schools canceled face-to-face classes and teachers moved them online.

Η τελευταία δεκαετία χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία αύξηση των προβληματικών συμπεριφορών των μαθητών . Ευρήματα διαφόρων μελετών συγκλίνουν στο ότι όταν οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν το ζήτημα αποκλειστικά με την επιβολή ποινών, τότε αυξάνονται η σχολική διαρροή, η επιθετικότητα, οι απουσίες και η καθυστερημένη προσέλευση των μαθητών στα μαθήματα. Επιπρόσθετα, πλήθος ερευνητικών αποτελεσμάτων υποδεικνύουν τη θετική επίδραση διασχολικών παιδαγωγικών παρεμβάσεων στην κοινωνική συμπεριφορά των μαθητών και στο σχολικό κλίμα. Σκοπός της εργασίας είναι η εφαρμογή των διαδικασιών του πρωτογενούς επιπέδου πρόληψης Σχολικού Συστήματος Προώθησης Θετικών Συμπεριφορών (ΣΣΠΘΣ) σε δημοτικά σχολεία και στόχος η διερεύνηση της επίδρασης του στην επαγγελματική ευημερία και τη συλλογική αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών καθώς και στο κλίμα των σχολικών μονάδων στις οποίες εφαρμόστηκε. Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 271 εκπαιδευτικούς από 30 δημοτικά σχολεία των νομών Θεσσαλονίκης, Ημαθίας και Χαλκιδικής. Για την εκτίμηση των υπό εξέταση εννοιών οι εκπαιδευτικοί συμπλήρωσαν δύο φορές τρία ερωτηματολόγια: μία φορά πριν την εφαρμογή της παρέμβασης και μία μετά από την εφαρμογή της. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας υποδεικνύουν ότι η επίδραση του ΣΣΠΘΣ στην επαγγελματική ευημερία και τη συλλογική αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών καθώς και στο σχολικό κλίμα είναι γενικά θετική και σημαντική. Βέβαια, δεν πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η παρέμβαση υλοποιήθηκε κατά το διδακτικό έτος 2020 – 2021, όταν δηλαδή εφαρμόστηκε στα σχολεία αφενός η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και αφετέρου η διά ζώσης επαναλειτουργία τους με μέτρα αυξημένης προστασίας της δημόσιας υγείας λόγω της πανδημίας CoViD-19. Ωστόσο, το ότι δεν διαπιστώθηκαν σημαντικές διαφορές στην επαγγελματική ευημερία των δύο ομάδων των εκπαιδευτικών μετά την εφαρμογή του ΣΣΠΘΣ, μπορεί να αποδοθεί στο ότι οι εκπαιδευτικοί επένδυσαν ούτως ή άλλως στην ανάπτυξη της σχολικής διασύνδεσης και της αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας τους, προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες της τηλεκπαίδευσης. Ακόμη, στις σχολικές μονάδες που εφαρμόστηκε η παρέμβαση αφενός βελτιώθηκε το σχολικό κλίμα και αφετέρου οι εκπαιδευτικοί βελτίωσαν τη συλλογική τους αποτελεσματικότητα ως αποτέλεσμα της κύριας επίδρασης της παρέμβασης. Το ΣΣΠΘΣ εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Ως συνέπεια, τα ευρήματα αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα· αρχικά, επειδή ευθυγραμμίζονται με αντίστοιχα προγενέστερων ερευνών, επιβεβαιώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη σημασία της παρέμβασης σε εκπαιδευτικά συστήματα διαφορετικών χωρών. Κατά δεύτερο λόγο, τα ευρήματα έχουν σημασία επειδή η θετική επίδραση της παρέμβασης προέκυψε από τη μικρότερη σε χρονική διάρκεια εφαρμογή της παρέμβασης, λόγω της αναστολής της δια ζώσης λειτουργίας των σχολικών μονάδων.