Η μουσική ως μέσο ανάπτυξης συναισθηματικών δεξιοτήτων στους μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

The purpose of this study was the planning, realization and assessment of an intervention program whose aim was the enhancement of emotional skills of students who attend Primary School during the subject of Music Education. More specifically, 148 pupils of the fifth and sixth grades participated in a schedule of ten weekly meetings, which aimed at the activation and expression of emotional, cognitive and communicative empathy, at the recognition of the physical expression of feelings and at the self-regulation of the skills related to them. Consequently, the present research explores the impact of musical training in the development of emotional skills which ensure the emotional tranquility of the person as a team-member of an organized framework such as the school environment.The school site was considered suitable for the implementation of this research project since it constitutes the basic place where middle school children socialize and it can contribute to the investigation of the enhancement of the emotional skills. Music Education must actively encourage not only the teaching and learning of musical abilities, but it should be connected with the creativity, imagination, the expression of emotions and communication. The main research questions of the present research are whether, to which extend and in which ways Music Education can contribute to a direction of enhancing the emotional skills of the children and whether activities aiming at improvisation, movement, free expression, active listening, imitation, singing and using musical instruments contribute toward this direction.For the evaluation of the intervention program, a quantitative survey which included the use of questionnaires was designed and implemented. The questionnaires were filled in by the students who participated in the experimental and control team before and after the intervention. Four scales were translated, adjusted and weighted in the Greek population of the present research. At the same time, in order to investigate the impact of intervention activities during the weekly meetings, a thematic content analysis was applied to the researcher’s records in a research journal.Consequently, the mixed research design applied allows for a combination of the validity of the results with a higher and deeper level of understanding of the response of the participants in the project under investigation.Among the most important results of this research was to enhance self-awareness, empathy as well as recognition of body-language together with ways to develop self-regulation and social skills, like social support and social behavior. However, no activation of emotional and cognitive empathy was observed as no differences between the experimental group and the control group were detected. These findings are presented in detail and are discussed in the main part of the project, whereas the necessary theoretical framework of the research project has preceded.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν ο σχεδιασμός, υλοποίηση και αξιολόγηση ενός προγράμματος παρέμβασης που είχε στόχο την ενίσχυση των συναισθηματικών δεξιοτήτων μαθητών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο πλαίσιο του μαθήματος της μουσικής αγωγής. Πιο συγκεκριμένα, 148 μαθητές Ε’ και Στ’ τάξης συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα 10 εβδομαδιαίων συναντήσεων, οι οποίες στόχευαν στην ενεργοποίηση και έκφραση της συναισθηματικής, γνωστικής, επικοινωνιακής ενσυναίσθησης, της αναγνώρισης και σωματικής έκφρασης των συναισθημάτων, της αυτορρύθμισης και συναφών με αυτά δεξιοτήτων. Συνεπώς, η παρούσα έρευνα διερευνά την επίδραση της μουσικής αγωγής στην ενίσχυση εκείνων των συναισθηματικών δεξιοτήτων που απαρτίζουν τη συναισθηματική επάρκεια του ατόμου, σε ένα οργανωμένο ομαδικό πλαίσιο, δηλαδή στο σχολικό περιβάλλον. Ο χώρος του σχολείου θεωρήθηκε ως κατάλληλος για την υλοποίηση του παρόντος ερευνητικού σχεδίου, καθώς αποτελεί τον κατεξοχήν χώρο κοινωνικοποίησης των παιδιών μέσης παιδικής ηλικίας και μπορεί να συνεισφέρει στην ενίσχυση των υπό διερεύνηση συναισθηματικών δεξιοτήτων. Η μουσική αγωγή δεν θα πρέπει να αφορά μόνο την εκμάθηση κανόνων και δεξιοτήτων της μουσικής, αλλά μπορεί και θα πρέπει να συνδέεται με τη δημιουργικότητα, τη φαντασία, την συναισθηματική έκφραση και την επικοινωνία. Τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα της παρούσας έρευνας είναι το αν μπορεί, σε ποιο βαθμό και με ποιους τρόπους η μουσική αγωγή να συμβάλλει προς μια κατεύθυνση ενίσχυσης των συναισθηματικών δεξιοτήτων των παιδιών και αν οι δραστηριότητες αυτοσχεδιασμού, κίνησης, ελεύθερης έκφρασης, ενεργητικής μουσικής ακρόασης, μίμησης, τραγουδιού και χρήσης οργάνων συνεισφέρουν προς αυτή την κατεύθυνση. Για την αξιολόγηση του προγράμματος παρέμβασης σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε ποσοτική έρευνα, η οποία περιελάμβανε τη χρήση ερωτηματολογίων. Τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν από τους συμμετέχοντες μαθητές στην πειραματική ομάδα και στην ομάδα ελέγχου, πριν από την παρέμβαση και μετά την ολοκλήρωσή της. Τέσσερις κλίμακες μεταφράστηκαν, προσαρμόστηκαν και σταθμίστηκαν στον ελληνικό πληθυσμό της παρούσας έρευνας. Παράλληλα πραγματοποιήθηκε και ποιοτική έρευνα για την καλύτερη διερεύνηση και εις βάθος ερμηνεία της επίδρασης των δραστηριοτήτων της παρέμβασης κατά τη διάρκεια των εβδομαδιαίων συναντήσεων και εφαρμόστηκε θεματική ανάλυση περιεχομένου επί των καταγραφών της παρατήρησης στο ερευνητικό ημερολόγιο. Συνεπώς, ο μεικτός ερευνητικός σχεδιασμός που εφαρμόστηκε, επιτρέπει τον συνδυασμό της εγκυρότητας των αποτελεσμάτων με ένα υψηλότερο και βαθύτερο επίπεδο κατανόησης της ανταπόκρισης των συμμετεχόντων στο υπό διερεύνηση εγχείρημα. Ανάμεσα στα σημαντικότερα ευρήματα της παρούσας έρευνας, υπήρξαν ενδείξεις ενίσχυσης των δεξιοτήτων αναγνώρισης, των ατομικών συναισθημάτων, των συναισθημάτων των άλλων ατόμων και της σωματικής έκφρασης αυτών, της συναισθηματικής αυτορρύθμισης και των κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η κοινωνική υποστήριξη και κοινωνική συμπεριφορά. Ωστόσο, δεν παρατηρήθηκε στον ίδιο βαθμό ενεργοποίηση της συναισθηματικής ενσυναίσθησης, καθώς δεν εντοπίστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στην πειραματική ομάδα και στην ομάδα ελέγχου. Τα ευρήματα αυτά παρουσιάζονται αναλυτικά και συζητούνται στο κύριο μέρος της εργασίας ενώ έχει προηγηθεί η απαραίτητη θεωρητική πλαισίωση του ερευνητικού εγχειρήματος.