Πανεπιστημιακές σπουδές και ΤΠΕ: η επίδραση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη διαμόρφωση της επαγγελματικής ταυτότητας και των εκπαιδευτικών πρακτικών των φοιτητών Παιδαγωγικών Τμημάτων

Abstract

One of the roles of education is to correspond to the social process. It has to provide moral cultivation and knowledge and at the same time to create fertile ground, inside which, skills and competences useful to tomorrow’s citizen as a social being and professional are cultivated. The foundations of education are being established in school and the query that emerges is, who and how teaching in today’s school is. How well qualified are the teachers that teach in the classroom, what kind of skills and competences have developed themselves through their own educational process and how can they or intend to disseminate them to their pupils.Taken into consideration that we live in the era of knowledge society and domination of digital media, the need of a more inclusive and innovative educational system, fully integrated with the digital era, can be easily perceived. The pupils who study in today’s school must be trained in such a way so that they will be able to come up successfully against the challenges that they will face as active citizens in the future. Bearing in mind that future is inseparable from Information and Communication Technologies (ICT), becomes obvious that school cannot be separated from technology.Aim of the present educational research is to contribute, even slightly, to the improvement of the educational process. The educational research aims to that purpose, through systematic evaluation of every aspect of education related to pupils’ learning, educational methods, education of educators and the classroom’s dynamics (Anderson & Arsenault, 1998). Specifically, our research intends to determine whether the present students of Faculties of Education – and consequently future teachers – are familiar with technology and whether they intend to implement technology into their instruction and if so, in what ways. We are interested in ascertaining if, through the contribution of their studies and judging from their usage of ICTs, they embrace a certain learning theory and if so, how this theory shapes their professional identity and practices.Our data originate from two hundred questionnaires, containing questions about specifically to what extent the responders use technological means and about the way of potential use of technology in the classroom. On one hand, as expected, we found that students are well acquainted with technology, as most of them are of young age, born and raised in “technological environment” (near the beginning of current millennium). The responders answered that they have access to technological equipment and take great advantage of ICTs, either for personal use or for professional development. In fact, the students’ degree of familiarity with technology did not differ significantly according to age, sex or years of studies.On the other hand, we tried to explore the exact use of technology. Namely, for which task specifically, do the students utilize the ICTs during their academic studies and internship and how they intend to embed ICTs into their instruction in future. The way of use of ICTs is associated with learning theories and therefore we have explored whether students adopt any of the major learning theories (behaviorism, cognitive theories, sociocultural theories) and if their professional identity and practices are shaped by these theories respectively. The results of the research on this point revealed some “perplexity” or rather a non-conscious implementation of learning theories. The answers of the responders reveal that they currently use and intend to use in future the ICTs in multiple ways, but neither imply an adoption - having as a starting point their studies – of any particular learning theory, nor that they intend to teach in the future according to a theory. For instance, this may happen in a teacher-centric way, for the purpose of information presentation and individual practice of the pupils towards to the assimilation of knowledge (behaviorism), but at the same time they may implement activities which require data analysis on behalf of pupils and facilitate superior way of thinking, often in collaborative environments (cognitive and sociocultural learning theories). In any case, very high percentages of acceptance of ICT usage exist, in the context of attracting the interest and attention of pupils, a fact indicating to us that there is scope for further research on the way of utilization of ICTs and scope for a more conscious integration of ICTs in everyday instruction inside the classroom.

Ένας από τους ρόλους της εκπαίδευσης είναι να συμβαδίζει με το κοινωνικό «γίγνεσθαι». Οφείλει να παρέχει αγωγή και μόρφωση και παράλληλα να δημιουργεί πρόσφορο έδαφος, ώστε να καλλιεργούνται ικανότητες και δεξιότητες που θα χρησιμεύσουν στον αυριανό πολίτη, ως κοινωνικό ον και ως επαγγελματία. Οι βάσεις της εκπαίδευσης τίθενται στο σχολείο και δημιουργείται το ερώτημα ποιος και πώς διδάσκει στο σημερινό σχολείο. Πόσο καλά καταρτισμένος είναι ο εκπαιδευτικός που θα μπει στη σχολική τάξη, ποιες ικανότητες και δεξιότητες έχει αναπτύξει ο ίδιος κατά την εκπαίδευσή του και πώς μπορεί ή σκοπεύει να μεταδώσει αυτά τα στοιχεία στους μαθητές και τις μαθήτριές του. Λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι ζούμε στην κοινωνία της γνώσης και στην κυριαρχία των ψηφιακών μέσων, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι έχουμε ανάγκη μία πιο ανοικτή και καινοτόμο εκπαίδευση, απολύτως εντεταγμένη στην ψηφιακή εποχή. Χρειάζεται οι μαθητές/τριες που φοιτούν στο σχολείο του σήμερα να εκπαιδεύονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν ως ενεργοί πολίτες του αύριο. Κι όταν το αύριο είναι απόλυτα συνυφασμένο με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ), καθίσταται σαφές ότι το σχολείο δεν μπορεί να είναι αποκομμένο από την τεχνολογία. Σκοπός της παρούσας εκπαιδευτικής έρευνας είναι να συμβάλει – έστω και ελάχιστα – στη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η εκπαιδευτική έρευνα στοχεύει σε αυτό μέσα από τη συστηματική εξέταση κάθε εκπαιδευτικής άποψης αναφορικά με τη μάθηση των μαθητών, τις διδακτικές μεθόδους, την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και τη δυναμική των τάξεων (Anderson & Arsenault, 1998). Συγκεκριμένα η δική μας έρευνα επιδιώκει να διερευνήσει αν οι σημερινοί/ές φοιτητές/τριες των Παιδαγωγικών Τμημάτων – και άρα αυριανοί/ές διδάσκοντες/ουσες σε τάξη – είναι εξοικειωμένοι/ες με την τεχνολογία και αν και πώς θα την εντάξουν στη διδασκαλία τους. Μας ενδιαφέρει να διαπιστώσουμε αν με τη συμβολή των σπουδών τους και κρίνοντας από τον τρόπο χρήσης των ΤΠΕ υιοθετούν κάποια συγκεκριμένη θεωρία μάθησης και πώς τελικά αυτή διαμορφώνει την επαγγελματική ταυτότητα και τις πρακτικές τους.Τα δεδομένα μας προέκυψαν από διακόσια ερωτηματολόγια, τα οποία περιείχαν ερωτήσεις που αναφέρονταν συγκεκριμένα στο κατά πόσο οι ερωτώμενοι/ες χρησιμοποιούν τεχνολογικά μέσα και στον τρόπο πιθανής χρήσης της τεχνολογίας στην τάξη. Από τη μία πλευρά είχαμε το αναμενόμενο αποτέλεσμα της εξοικείωσης των φοιτητών/τριών με την τεχνολογία, καθώς μιλάμε – ως επί το πλείστον – για νεαρά άτομα που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει σε «τεχνολογικό περιβάλλον» (κοντά στην αρχή της τρέχουσας χιλιετίας). Οι ερωτώμενοι/ες απάντησαν ότι έχουν πρόσβαση σε τεχνολογικό εξοπλισμό και χρησιμοποιούν σε μεγάλο ποσοστό τις ΤΠΕ, είτε για προσωπική χρήση, είτε για επαγγελματική εξέλιξη. Μάλιστα, ο βαθμός εξοικείωσης δε διέφερε σημαντικά ανάλογα με την ηλικία, το φύλο ή το έτος σπουδών των φοιτητών/τριών. Από την άλλη πλευρά έγινε προσπάθεια να διερευνηθεί πώς ακριβώς γίνεται η χρήση της τεχνολογίας. Για ποια συγκεκριμένη εργασία, δηλαδή, οι φοιτητές/τριες αξιοποιούν τις ΤΠΕ κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και της πρακτικής τους άσκησης και πώς σκοπεύουν να τις εντάξουν στο μέλλον στη διδασκαλία τους. Ο τρόπος χρήσης των ΤΠΕ συνδέεται με τις θεωρίες μάθησης και διερευνήθηκε αν οι φοιτητές/τριες ακολουθούν κάποια από τις κύριες θεωρίες μάθησης (συμπεριφορισμός, γνωστικές θεωρίες, κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες) και αν διαμορφώνουν αντίστοιχα την επαγγελματική τους ταυτότητα και τις εκπαιδευτικές τους πρακτικές. Τα αποτελέσματα σε αυτό το σημείο φανέρωσαν μία «σύγχυση» ή μάλλον μία μη συνειδητή εφαρμογή των θεωριών μάθησης. Από τις απαντήσεις των ερωτώμενων φάνηκε ότι χρησιμοποιούν και θα χρησιμοποιήσουν τις ΤΠΕ με πολλαπλούς τρόπους, χωρίς να προκύπτει ότι υιοθετούν – με αφετηρία τις σπουδές τους – μία συγκεκριμένη θεωρία μάθησης και ότι βάσει αυτής θα διδάξουν στο μέλλον. Για παράδειγμα πιθανώς αυτό θα γίνει δασκαλοκεντρικά με σκοπό την παρουσίαση πληροφοριών και την ατομική εξάσκηση των μαθητών/τριών για αφομοίωση μίας γνώσης (συμπεριφορισμός), αλλά ταυτόχρονα θα υλοποιήσουν και δραστηριότητες που προϋποθέτουν ανάλυση δεδομένων από τους μαθητές και διευκολύνουν την ανώτερη σκέψη, συχνά σε ομαδοσυνεργατικά περιβάλλοντα (γνωστικές και κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης). Σε κάθε περίπτωση εμφανίζονται πολύ υψηλά ποσοστά αποδοχής της χρήσης των ΤΠΕ στη πλαίσιο προσέλκυσης του ενδιαφέροντος και της προσοχής των μαθητών/τριών, γεγονός που σε μας δείχνει ότι υπάρχει περιθώριο περαιτέρω διερεύνησης του τρόπου αξιοποίησης των ΤΠΕ και προσπάθειας περισσότερο συνειδητής ενσωμάτωσής τους στην καθημερινή διδασκαλία.